Celem badania jest obejrzenie powierzchni błony śluzowej, wyścielającej jelito grube (długość aparatu wynosi 160 cm i wystarcza do zbadania całego jelita grubego), ocena kształtu i czynności ruchowej tego narządu. Koloskopia pozwala stwierdzić obecność owrzodzeń, zmian polipowatych, guzów i deformacji jelita, uwidacznia zmiany naczyniowe oraz miejsce czynnego czy niedawno przebytego krwawienia. Pobranie wycinków z nieprawidłowych okolic, które bada się następnie pod mikroskopem, pozwala rozpoznać rodzaj choroby, co ma istotny wpływ na dalsze postępowanie. W przypadku czynnego krwawienia koloskopia z jednoczesnym użyciem lasera lub innych narzędzi umożliwia zatamowanie krwotoku. W czasie zabiegu przy pomocy specjalnej pętli lub lasera można ponadto usunąć niewielkie polipy (tak zwana polipektomia).

Wymagana jest pisemna zgoda pacjenta na badanie.
W przeddzień badania od obiadu pacjent pozostaje na diecie bezresztkowej, czyli może spożywać tylko pokarmy płynne. Około godziny 14 poleca się przyjęcie specjalnego środka przeczyszczającego, po którym należy wypić 3-4 litry niegazowanej wody mineralnej w ciągu następnych kilku godzin. Środek ten powoduje biegunkę i w ten sposób oczyszcza jelito. Wieczorem chory sam lub z pomocą pielęgniarki wykonuje kilka wlewek doodbytniczych (tak zwana enema) przy użyciu specjalnego roztworu, po których ostatecznie powinno się uzyskać wypływ czystej wody z jelita. Rano przez samym badaniem również wykonuje się wlewkę. U pacjentów ze sztucznymi zastawkami serca, po przebytym zapaleniu wsierdzia, z protezą naczyniową lub ze znacznie obniżonym stężeniem krwinek białych bezpośrednio przed badaniem podaje się antybiotyk dożylnie.

Rano pacjent pozostaje na czczo. W czasie badania pacjent leży na lewym boku. W niektórych pracowniach stosuje się znieczulenie dożylne, wymagające założenia wenflonu do żyły, przez który podaje się lek o krótkotrwałym działaniu uspokajającym i zwiotczającym mięśnie. Miejscowo przy wprowadzaniu wziernika stosuje się żel zawierający środek znieczulający. Lekarz przez odbyt wsuwa zakończony obiektywem wziernik o średnicy około 13 mm do dalszych odcinków jelita grubego, obserwując błonę śluzową tego narządu przez wizjer znajdujący się na drugim końcu aparatu lub na ekranie monitora. Operując specjalnymi pokrętłami zmienia położenie końcówki aparatu tak, żeby obejrzeć całą badaną okolicę. Jeśli zachodzi potrzeba, przez specjalny kanał wprowadza cewnik zakończony kleszczykami, które służą do pobierania wycinków błony śluzowej. Tą samą drogą wprowadza się narzędzia służące do tamowania krwawienia. W czasie badania pacjent czuje rozpieranie w jamie brzusznej związane z obecnością powietrza, które lekarz wdmuchuje przez aparat, aby rozciągnąć jelito i dokładniej je obejrzeć. Nadmiar gazu wydostaje się przez odbyt. Niekiedy pacjent odczuwa także ból, związany z naprężeniem ściany jelita. Ból należy zgłosić lekarzowi wykonującemu badanie, który zmienia wtedy położenie aparatu lub podaje dodatkową dawkę leku znieczulającego. Pobieranie wycinków nie jest bolesne. Badanie trwa zwykle 10-15 minut. Jeśli zastosowano znieczulenie dożylne, a pacjent na zabieg przyszedł z domu, powinien pozostać pod opieką pielęgniarki przez godzinę i w tym czasie nie jeść ani nie pić, a następnie wrócić do domu pod opieką osoby drugiej. Pobrane wycinki po utrwaleniu ocenia lekarz – histopatolog. Proces utrwalania, barwienia i oceny tkanki zajmuje około 2 tygodni.

Opracowała
lek. med. Edyta Zagórowicz