Przewlekła mocznica, uremia

Jest to zazwyczaj stopniowo rozwijające się pogorszenie czynności wydalniczej nerek prowadzące do zatrucia ustroju przez gromadzące się końcowe produkty metabolizmu (przewlekła mocznica). W końcowym stadium chory wymaga leczenia nerkozastępczego (dializoterapia, przeszczep nerki).

Objawy choroby nie są charakterystyczne i składają się na nie:

Stałe osłabienie, uczucie zmęczenia, zaburzenia koncentracji, bóle głowy

Bladość z powodu niedokrwistości

Brak apetytu, chudnięcie

Nudności i wymioty, czkawka

Świąd skóry

Nadciśnienie tętnicze

Częste oddawanie moczu w nocy

Zmniejszenie ilości oddawanego moczu w późnym okresie choroby

Obrzęki w przypadku przewodnienia ustroju

Duszność

Drobne wybroczyny na skórze (plamica), krwawienia z dziąseł

Zahamowanie wzrostu u dzieci

Zaburzenia miesiączkowania u kobiet, obniżona aktywność seksualna u mężczyzn

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:

Pojawienie się wymiotów lub biegunki (prowadzi do odwodnienia i ustania pracy uszkodzonych nerek)

Pojawienie się drgawek

Narastanie obrzęków ze spadkiem ilości moczu poniżej 2000 ml

Gwałtowne nasilenie się duszności

Wysokie ciśnienie (powyżej 200 mmHg) nie reagujące na przepisane przez lekarza leki

Objawy niewydolności nerek pojawiają się, gdy dochodzi do uszkodzenia powyżej 60% miąższu nerkowego w przebiegu takich chorób, jak:

Nefropatia cukrzycowa (uszkodzenie nerek w przebiegu cukrzycy – powikłanie późne)

Przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek

Nefropatia nadciśnieniowa (późne powikłanie zwłaszcza nie leczonego nadciśnienia tętniczego)

Toczeń trzewny

Przewlekłe zakażenia nerek

Nefropatia obturacyjna (długotrwałe zablokowanie odpływu z nerek, np. przez kamienie)

Wielotorbielowatość nerek

Choroby naczyń zaopatrujących nerki prowadzące do ich zamknięcia

Nefropatia polekowa (np. w wyniku wieloletniego stosowania leków przeciwbólowych)

Amyloidoza (późne powikłanie przewlekłych stanów zapalnych, np. gruźlicy)

Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Częstość choroby jest większa u osób z:

Jedną nerką

Nawracającą kamicą nerkową

Uszkodzeniem nerek w przebiegu wszystkich przewlekłych chorób tego narządu wymienionych jako przyczyny przewlekłej niewydolności nerek

Wczesne wykrycie i podjęcie prawidłowego leczenia zapobiega lub opóźnia rozwój choroby.

Zazwyczaj dochodzi do stopniowego (w ciągu miesięcy - lat) pogarszania się czynności nerek. Sukcesem leczniczym jest zahamowanie postępu choroby. W okresie kiedy rozwinie się mocznica (pojawią się objawy zatrucia organizmu) i/lub znaczne przewodnienie, jedyną możliwością dalszego leczenia jest dializoterapia prowadzona do końca życia lub przeszczep nerki od zdrowego dawcy rodzinnego lub nie spokrewnionej osoby zmarłej.

Zapalenie osierdzia (gromadzenie się płynu w worku osierdziowym)

Obrzęk płuc

Zapalenie płuc

Lekarz może zalecić wykonanie badań krwi takich jak: OB, morfologia, stężenie sodu, potasu, wapnia, fosforu, kreatyniny, mocznika, glukozy, elektroforezy białka, jak również badań moczu, badania ultrasonograficznego nerek, zdjęcia przeglądowego jamy brzusznej (dla uwidocznienia kamieni w nerkach), urografii (badanie rentgenowskie dróg moczowych po dożylnym podaniu kontrastu), ewentualnie tomografii komputerowej, badanie elektrokardiograficzne (EKG), w szczególnych przypadkach arteriografii (badanie kontrastowe naczyń) lub biopsji nerkowej. W każdym przypadku konieczna jest ścisła kontrola ilości wypijanych płynów oraz pomiar objętości wydalanego moczu. Próbkę moczu należy przynieść do lekarza, gdyż może być potrzebna do wykonania badań. Należy również odnotowywać poranną wagę – jej szybki wzrost świadczy o zatrzymywaniu płynów w organizmie.
Zalecana jest systematyczna kontrola ciśnienia tętniczego krwi.

Celem leczenia jest spowolnienie procesu pogarszania się czynności wydalniczej nerek, łagodzenie objawów rozwijającej się mocznicy oraz zapobieganie powikłaniom przewlekłej niewydolności nerek.

Zalecenia ogólne
Zazwyczaj zalecana jest dieta bogatowęglowodanowa z mniejszą ilością białka (ograniczenie spożycia mięsa, wędlin, serów), soli oraz w późniejszych stadiach choroby świeżych owoców, jarzyn i soków. Jeśli nie ma obrzęków, to dobowa ilość przyjmowanych płynów nie powinna być mniejsza niż 2 litry (większa w okresie upałów), chyba że lekarz zaleca inaczej.
Zalecane jest także ograniczenie aktywności fizycznej – dostosowane do wydolności chorego.

Leczenie farmakologiczne
Leczenie jest uzależnione od przyczyny – choroby leżącej u podłoża przewlekłej niewydolności nerek oraz stopnia wydolności nerek.
W wielu przypadkach obejmuje dodatkowo podawanie leków moczopędnych w celu zmniejszenia kumulacji płynów w organizmie, preparatów żelaza, kwasu foliowego w celu przeciwdziałania niedokrwistości, preparatów węglanu wapnia i witaminy D dla przeciwdziałania odwapnieniu kości, leków obniżających ciśnienie (u chorych z nadciśnieniem) oraz odkażających drogi moczowe (jeśli występuje zakażenie).

W przypadku zaburzeń w odpływie moczu czy kamicy nerkowej może być konieczne leczenie zabiegowe w celu korekcji odpływu moczu i usunięcia złogów (leczenie w oddziale chirurgicznym lub urologicznym).
Leczenie zabiegowe może również być konieczne przy istotnych zwężeniach tętnic nerkowych.
W zaawansowanym stadium choroby (mocznica) pojawia się konieczność leczenia nerkozastępczego.
Początkowo jest to zazwyczaj dializoterapia, a w dalszej perspektywie u części chorych przeszczep nerki. Rozpoczęcie dializoterapii wymaga przygotowania poprzez założenie specjalnego cewnika do jamy brzusznej (operacyjnie) lub chirurgiczne wytworzenie tzw. przetoki tętniczo-żylnej. O czasie rozpoczęcia przygotowań decyduje lekarz nefrolog.

Opracował
dr n. med. Jerzy Chudek