21 listopada 2024r.
Synonimy
Zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń
Opis
Jest to choroba, w której dochodzi do stopniowego zwężania się lub całkowitego zarastania małych i średnich tętnic. Zmiany są wynikiem toczącego się w ścianie tętnicy zapalenia powodującego powstanie zakrzepów w świetle naczyń i najczęściej zlokalizowane są w tętnicach kończyn dolnych, znacznie rzadziej w naczyniach kończyn górnych i innych narządów.
Przyczyna choroby jest nieznana, jednak wiadomo, że palenie jest najważniejszym z wywołujących ją czynników – prawie wszyscy chorzy palą tytoń, a jedynie około 5% z nich nigdy nie paliło papierosów. Najczęściej na chorobę Buergera cierpią młodzi mężczyźni – większość zachorowań zdarza się pomiędzy 20 a 40 rokiem życia.
Przyczyna choroby jest nieznana, jednak wiadomo, że palenie jest najważniejszym z wywołujących ją czynników – prawie wszyscy chorzy palą tytoń, a jedynie około 5% z nich nigdy nie paliło papierosów. Najczęściej na chorobę Buergera cierpią młodzi mężczyźni – większość zachorowań zdarza się pomiędzy 20 a 40 rokiem życia.
Objawy
Choroba Buergera zwykle przebiega pod postacią następujących po sobie okresów nasilenia i ustępowania objawów. Dolegliwości są wynikiem przewlekłych zmian niedokrwiennych w obszarach unaczynionych przez tętnice objęte procesem chorobowym. Do najczęstszych objawów należą:
Nawracający ból, zwykle w obrębie stopy lub podudzia, pojawiający się w czasie chodzenia i ustępujący po wypoczynku
Ból, bladość lub zasinienie oraz mrowienie stóp i podudzi wystawionych na działanie zimna
W przypadkach zaawansowanych występują bardzo bolesne, trudno gojące się owrzodzenia (rany) na palcach stóp lub rąk, zlokalizowane najczęściej w miejscu powstałych wcześniej niewielkich nawet zranień, otarć naskórka lub odcisków
Kontaktu z lekarzem wymaga:
Wystąpienie któregokolwiek z wymienionych powyżej objawów wymaga bezzwłocznej wizyty u lekarza. Kontrola lekarska jest także niezbędna w przypadku, gdy w czasie leczenia nasilają się już istniejące objawy choroby, występuje silny i trudny do zniesienia ból, który nie ustępuje po wypoczynku lub jeśli pojawiają się nowe objawy, mogące być również wynikiem komplikacji związanych ze stosowanymi lekami.
Kontaktu z lekarzem wymaga:
Wystąpienie któregokolwiek z wymienionych powyżej objawów wymaga bezzwłocznej wizyty u lekarza. Kontrola lekarska jest także niezbędna w przypadku, gdy w czasie leczenia nasilają się już istniejące objawy choroby, występuje silny i trudny do zniesienia ból, który nie ustępuje po wypoczynku lub jeśli pojawiają się nowe objawy, mogące być również wynikiem komplikacji związanych ze stosowanymi lekami.
Przyczyny
Jak dotąd, naukowcom nie udało się wyjaśnić w sposób jednoznaczny przyczyn choroby. Podejrzewa się, że jej wystąpienie może być wynikiem zakażenia nieznaną bakterią, wirusem albo grzybem lub też jest związane z zaburzeniami działania układu odpornościowego organizmu. Wątpliwości nie budzi jedynie silny związek choroby Buergera z papierosami – występuje ona prawie wyłącznie u palaczy, zaś poprawa stanu pacjenta jest możliwa jedynie w przypadku rezygnacji z palenia tytoniu. Obecnie działanie nikotyny uważa się za swoisty mechanizm spustowy wywołujący objawy choroby.
Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Oprócz palenia tytoniu zwiększone ryzyko wystąpienia choroby wiąże się także z:Miażdżycą naczyń
Chorobami zapalnymi tkanki łącznej, tzw. kolagenozami (np. gościec przewlekły, toczeń rumieniowaty, twardzina układowa)
Stresującym trybem życia
Chłodnym klimatem
Występowaniem choroby Buergera w rodzinie
Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Oprócz palenia tytoniu zwiększone ryzyko wystąpienia choroby wiąże się także z:
Zapobieganie
Przebieg
Choroba Buergera jest obecnie uważana za nieuleczalną. Jej postęp można jednak wyraźnie spowolnić wdrażając odpowiednie leczenie, a przede wszystkim rezygnując z palenia tytoniu. Jednak nawet prawidłowo leczona choroba prowadzi nieuchronnie do trudnych do zniesienia bólów i owrzodzeń lub martwicy w obrębie kończyn dolnych, co zwykle zmusza pacjenta do poddania się amputacji kończyny. Trwałe kalectwo znacznie zmniejsza komfort życia, a choroba często prowadzi do przedwczesnego zgonu chorego.
Szereg ośrodków medycznych na całym świecie prowadzi obecnie badania nad wykryciem przyczyny choroby i wprowadzeniem nowych metod jej leczenia, co daje nadzieję na bardziej skuteczną terapię, być może już w najbliższej przyszłości.
Szereg ośrodków medycznych na całym świecie prowadzi obecnie badania nad wykryciem przyczyny choroby i wprowadzeniem nowych metod jej leczenia, co daje nadzieję na bardziej skuteczną terapię, być może już w najbliższej przyszłości.
Powikłania
Badania
Podstawą rozpoznania choroby Buergera jest rozmowa lekarza z chorym oraz angiografia. Jest to rodzaj badania rentgenowskiego, w czasie którego wykonuje się zdjęcia tętnic po podaniu do krwioobiegu specjalnego środka kontrastującego (widocznego na zdjęciach rentgenowskich).
Widoczne w angiografii charakterystyczne zmiany zarysu i przebiegu naczyń są zwykle wystarczające do ustalenia ostatecznej diagnozy. Rzadziej, w przypadkach wątpliwych, wykonuje się inne specjalistyczne badania, takie jak pletyzmografia, badanie ultrasonograficzne naczyń czy kapilaroskopia.
Widoczne w angiografii charakterystyczne zmiany zarysu i przebiegu naczyń są zwykle wystarczające do ustalenia ostatecznej diagnozy. Rzadziej, w przypadkach wątpliwych, wykonuje się inne specjalistyczne badania, takie jak pletyzmografia, badanie ultrasonograficzne naczyń czy kapilaroskopia.
Cel leczenia
Celem leczenia jest jak największe spowolnienie postępu choroby, zmniejszenie dolegliwości oraz zapobieganie powikłaniom, przede wszystkim tym, które prowadzić mogą do amputacji kończyny.
Leczenie
Zalecenia ogólne
Większość poniższych zaleceń nie przyniesie poprawy, o ile chory nadal będzie palił papierosy, stąd zaprzestanie palenia jest podstawową zasadą leczenia choroby Buergera
Unikanie wyziębiania stóp i rąk – ciepłe obuwie i rękawiczki w zimne dni
Ważne jest staranne, nie za krótkie, przycinanie paznokci - tak, aby nie zranić otaczającej skóry
Należy chronić stopy przed otarciami i zranieniami zakładając wygodne, dobrze dopasowane buty oraz wełniane lub bawełniane skarpety. Nie należy nosić skarpet wykonanych z materiałów syntetycznych; nie mogą być one także zbyt obcisłe
Używanie wkładek dopasowujących obuwie do stóp zabezpiecza przed niewygodą i odciskami
Nie należy chodzić boso
Wskazana jest regularna aktywność ruchowa – spacery i ćwiczenia fizyczne, nawet jeżeli ruch wywołuje ból w obrębie kończyny
Należy unikać potraw bogatych w tłuszcze. U osób otyłych konieczna jest normalizacja wagi ciała
Leczenie farmakologiczne
Leczenie farmakologiczne może być skuteczne tylko w przypadku zaprzestania palenia tytoniu przez chorego. W leczeniu stosuje się leki zapobiegające nadmiernemu krzepnięciu krwi (aspiryna, heparyna i jej pochodne), leki rozszerzające naczynia krwionośne (tzw. leki wazodilatacyjne), rzadziej leki przeciwzapalne (niesterydowe leki przeciwzapalne lub sterydy), środki tłumiące nadmierną aktywność układu odpornościowego (leki immunosupresyjne) oraz leki przeciwbólowe.
Leczenie farmakologiczne
Leczenie farmakologiczne może być skuteczne tylko w przypadku zaprzestania palenia tytoniu przez chorego. W leczeniu stosuje się leki zapobiegające nadmiernemu krzepnięciu krwi (aspiryna, heparyna i jej pochodne), leki rozszerzające naczynia krwionośne (tzw. leki wazodilatacyjne), rzadziej leki przeciwzapalne (niesterydowe leki przeciwzapalne lub sterydy), środki tłumiące nadmierną aktywność układu odpornościowego (leki immunosupresyjne) oraz leki przeciwbólowe.
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne ma stosunkowo niewielką wartość i jest stosowane jedynie w wybranych przypadkach:
Poprawę ukrwienia uzyskuje się niekiedy po zabiegu sympatektomii (przecięcia nerwów odpowiedzialnych za kurczenie naczyń krwionośnych), a także po zastosowaniu pomostowania (ominięcia) zwężonych odcinków tętnic przy pomocy przeszczepów własnych naczyń pacjenta lub sztucznych protez naczyniowych
W przypadkach bardzo silnych bólów nie ustępujących po dostępnych lekach przeciwbólowych, a także w przypadku wystąpienia powikłań (na przykład martwicy stopy lub podudzia) niezbędna może być amputacja kończyny. Jakkolwiek dramatyczny, zabieg ten przynosi choremu ulgę, niejednokrotnie umożliwiając mu wznowienie aktywności życiowej
Podpis
Opracował
lek. med. Robert Olewiński
lek. med. Robert Olewiński
Nota prawna
Prezentowane strony mają charakter edukacyjny. Ogólne informacje na temat chorób i zasad postępowania w żadnym stopniu nie zastępują fachowej porady lekarskiej. Pomimo rygorystycznego przestrzegania ogólnie przyjętych zasad tworzenia serwisów medycznych ustalonych przez Health on the Net Foundation i weryfikacji prezentowanych treści przez uznane Autorytety medyczne, twórcy serwisu nie biorą żadnej odpowiedzialności, ani pośredniej ani bezpośredniej, za sposób wykorzystania i interpretowania informacji zawartych w serwisie.
Stosujemy się do standardu HONcode dla wiarygodnej informacji zdrowotnej -