23 listopada 2024r.
Opis
Jest to czasowe lub nieodwracalne uszkodzenie tkanek powstałe w wyniku działania temperatury niższej od zera stopni Celsjusza, chociaż w przypadku obecności czynników zwiększających ryzyko (wymienionych poniżej), do odmrożenia może dojść również w temperaturze kilku stopni powyżej zera. W czasie działania obniżonej temperatury dochodzi do zatrzymania przepływu krwi w naczyniach krwionośnych zaopatrujących w krew skórę, tkankę podskórną i mięśnie. Dochodzi do przejściowego uszkodzenia lub całkowitego obumarcia oziębionych części ciała. Obszarami najczęściej wystawionymi na zimno i w związku z tym najczęściej ulegającymi odmrożeniu są stopy i ręce (szczególnie palce), oraz twarz.
Objawy
Objawy odmrożenia wynikają z przedstawionego powyżej uszkodzenia tkanek. Stopień i rozległość objawów są zależne od temperatury i czasu wystawienia na działanie zimna.
W czasie działania niskiej temperatury chory odczuwa narastające mrowienie, a następnie odrętwienie i zesztywnienie odmrożonej okolicy, która stopniowo blednie. W przypadku bardzo znacznego uszkodzenia skóry na jej powierzchni pojawiają się pęcherze wypełnione jasnym, czasem nieco krwistym, przejrzystym płynem
Podczas ogrzewania odmrożonych części ciała pojawia się nieprzyjemne mrowienie i pieczenie (czasem bardzo bolesne), wyraźnie zmienia się zabarwienie skóry – od bladego poprzez czerwony, aż do sinego
Kontaktu z lekarzem wymaga:Wystąpienie objawów odmrożenia w trakcie lub też po przebywaniu w niskiej temperaturze (nawet, jeśli wydawało się, że ubranie wystarczająco zabezpiecza przed działaniem zimna)
Nasilenie się dolegliwości bólowych, obrzęku i zaczerwienienia odmrożonej okolicy podczas leczenia skutków odmrożenia Utrata czucia nie ustępująca nawet po ogrzaniu
Pojawienie się bezbarwnej, krwistej lub ropnej wydzieliny w miejscu uszkodzenia skóry
Pojawienie się gorączki, bólów mięśni, zawrotów głowy i ogólnie złego samopoczucia
Kontaktu z lekarzem wymaga:
Przyczyny
Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Zwiększone ryzyko odmrożenia wiąże się z:Wcześniejszym spożywaniem alkoholu lub narkotyków, co prowadzi do osłabienia naturalnych mechanizmów utrzymywania stałej temperatury ciała, a także upośledza czucie i zdolność reagowania na zimno
Wiatrem, który dodatkowo nasila działanie niskiej temperatury Wilgotnym lub mokrym ubraniem
Podeszłym wiekiem, kiedy dochodzi do pogorszenia wydolności układu krążenia i osłabienia mechanizmów termoregulacji
Cukrzycą
Chorobami naczyń krwionośnych, na przykład zespołem Raynauda
Neuropatią obwodową (uszkodzeniem drobnych nerwów, na przykład w przebiegu cukrzycy, miażdżycy, niedoborów witaminowych)
Paleniem tytoniu
Zwiększone ryzyko odmrożenia wiąże się z:
Zapobieganie
Przebieg
W przypadkach powierzchownych odmrożeń prawidłowe postępowanie prowadzi do pełnego wyleczenia.
Jeśli uszkodzenie sięga głębiej, gojenie również jest samoistne, lecz trwa długo, a przebarwienia i mrowienia mogą pozostać na zawsze.
Ciężkie odmrożenia z rozległą martwicą skóry i sąsiednich tkanek prowadzą do kalectwa i mogą wymagać amputacji kończyny lub jej części oraz przeszczepów skóry.
Jeśli uszkodzenie sięga głębiej, gojenie również jest samoistne, lecz trwa długo, a przebarwienia i mrowienia mogą pozostać na zawsze.
Ciężkie odmrożenia z rozległą martwicą skóry i sąsiednich tkanek prowadzą do kalectwa i mogą wymagać amputacji kończyny lub jej części oraz przeszczepów skóry.
Powikłania
Badania
Rozpoznanie odmrożenia jest stosunkowo proste i opiera się na potwierdzeniu narażenia na zimno i obejrzeniu odmrożonej okolicy ciała.
Cel leczenia
Celem leczenia jest ograniczenie obszaru nieodwracalnego uszkodzenia ciała oraz zapobieganie powstawaniu wyżej wymienionych powikłań.
Leczenie
Zalecenia ogólne
Ogólne zalecenia są niezwykle ważne, gdyż często do odmrożeń dochodzi w warunkach, gdy szybka pomoc lekarska nie jest możliwa (na przykład zimowa wycieczka górska), a także ponieważ leczenie farmakologiczne i chirurgiczne ma w większości przypadków jedynie znaczenie dodatkowe.Po znalezieniu się w ciepłym pomieszczeniu należy natychmiast zdjąć ubranie z odmrożonych części ciała
Odmrożonej okolicy nie należy rozmasowywać
Odmrożone obszary należy ogrzewać przy pomocy ciepłej wody o temperaturze początkowo ok. 25 stopni Celsjusza, zwiększając ją szybko do maksymalnie 40 stopni Celsjusza. Użycie cieplejszej wody nie jest wskazane, gdyż może ona prowadzić do zwiększenia uszkodzenia tkanek
W razie braku ciepłej wody można ogrzewać przy pomocy kontaktu z ciałem innej osoby
Należy podać do picia duże ilości ciepłych słodkich napojów. Nie wolno podawać alkoholu
Po ogrzaniu należy zawinąć odmrożone obszary w suche miękkie ubrania lub bandaże, a zewnętrzne uszkodzenia skóry zaopatrzyć suchym, jałowym opatrunkiem
Odmrożone kończy należy odciążyć - jeżeli odmrożeniu uległy stopy, to należy unikać chodzenia
W warunkach szpitalnych stosuje się powolne ocieplanie i stałą kontrolę temperatury ciała. W przypadku rozległych odmrożeń może być konieczna kilkudniowa hospitalizacja
Ciężkie odmrożenia mogą wymagać długotrwałej rehabilitacji po zakończeniu ich leczenia
Nie ma specjalnych zaleceń dietetycznych
Leczenie farmakologiczneW szpitalu prowadzone jest leczenie mające na celu ogrzanie chorego i przywrócenie krążenia krwi w odmrożonych częściach ciała. Stosuje się leki wspomagające krążenie, oraz tlen do oddychania
W przypadku dolegliwości bólowych można stosować leki przeciwbólowe
Antybiotyki stosuje się w celu zapobiegania lub leczenia zakażeń
Należy rozważyć podanie anatoksyny (szczepionki) lub, w razie potrzeby, surowicy przeciwtężcowej
Ogólne zalecenia są niezwykle ważne, gdyż często do odmrożeń dochodzi w warunkach, gdy szybka pomoc lekarska nie jest możliwa (na przykład zimowa wycieczka górska), a także ponieważ leczenie farmakologiczne i chirurgiczne ma w większości przypadków jedynie znaczenie dodatkowe.
Leczenie farmakologiczne
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne jest konieczne rzadko i tylko w przypadku rozległych i głębokich lub powikłanych odmrożeń. Polega na operacyjnym usunięciu martwych lub zakażonych tkanek lub części ciała, niekiedy nawet całej kończyny. W przypadku powstania szpecących blizn, niezbędne mogą być późniejsze zabiegi rekonstrukcyjne wykonywane przez specjalistów chirurgii plastycznej.
Podpis
Opracował
lek. med. Robert Olewiński
lek. med. Robert Olewiński
Nota prawna
Prezentowane strony mają charakter edukacyjny. Ogólne informacje na temat chorób i zasad postępowania w żadnym stopniu nie zastępują fachowej porady lekarskiej. Pomimo rygorystycznego przestrzegania ogólnie przyjętych zasad tworzenia serwisów medycznych ustalonych przez Health on the Net Foundation i weryfikacji prezentowanych treści przez uznane Autorytety medyczne, twórcy serwisu nie biorą żadnej odpowiedzialności, ani pośredniej ani bezpośredniej, za sposób wykorzystania i interpretowania informacji zawartych w serwisie.
Stosujemy się do standardu HONcode dla wiarygodnej informacji zdrowotnej -