29 marca 2024r.
Emedica.pl - Internetowy serwis dla Pacjentów
Emedica.pl - Internetowy serwis dla Pacjentów
 
Opis  ->
Jest to czasowe lub nieodwracalne uszkodzenie tkanek powstałe w wyniku działania temperatury niższej od zera stopni Celsjusza, chociaż w przypadku obecności czynników zwiększających ryzyko (wymienionych poniżej), do odmrożenia może dojść również w temperaturze kilku stopni powyżej zera. W czasie działania obniżonej temperatury dochodzi do zatrzymania przepływu krwi w naczyniach krwionośnych zaopatrujących w krew skórę, tkankę podskórną i mięśnie. Dochodzi do przejściowego uszkodzenia lub całkowitego obumarcia oziębionych części ciała. Obszarami najczęściej wystawionymi na zimno i w związku z tym najczęściej ulegającymi odmrożeniu są stopy i ręce (szczególnie palce), oraz twarz.
Objawy  ->
Objawy odmrożenia wynikają z przedstawionego powyżej uszkodzenia tkanek. Stopień i rozległość objawów są zależne od temperatury i czasu wystawienia na działanie zimna.
  • W czasie działania niskiej temperatury chory odczuwa narastające mrowienie, a następnie odrętwienie i zesztywnienie odmrożonej okolicy, która stopniowo blednie. W przypadku bardzo znacznego uszkodzenia skóry na jej powierzchni pojawiają się pęcherze wypełnione jasnym, czasem nieco krwistym, przejrzystym płynem
  • Podczas ogrzewania odmrożonych części ciała pojawia się nieprzyjemne mrowienie i pieczenie (czasem bardzo bolesne), wyraźnie zmienia się zabarwienie skóry – od bladego poprzez czerwony, aż do sinego


  • Kontaktu z lekarzem wymaga:
  • Wystąpienie objawów odmrożenia w trakcie lub też po przebywaniu w niskiej temperaturze (nawet, jeśli wydawało się, że ubranie wystarczająco zabezpiecza przed działaniem zimna)
  • Nasilenie się dolegliwości bólowych, obrzęku i zaczerwienienia odmrożonej okolicy podczas leczenia skutków odmrożenia
  • Utrata czucia nie ustępująca nawet po ogrzaniu
  • Pojawienie się bezbarwnej, krwistej lub ropnej wydzieliny w miejscu uszkodzenia skóry
  • Pojawienie się gorączki, bólów mięśni, zawrotów głowy i ogólnie złego samopoczucia
  • Przyczyny  ->
    Czynniki sprzyjające zachorowaniu
    Zwiększone ryzyko odmrożenia wiąże się z:
  • Wcześniejszym spożywaniem alkoholu lub narkotyków, co prowadzi do osłabienia naturalnych mechanizmów utrzymywania stałej temperatury ciała, a także upośledza czucie i zdolność reagowania na zimno
  • Wiatrem, który dodatkowo nasila działanie niskiej temperatury
  • Wilgotnym lub mokrym ubraniem
  • Podeszłym wiekiem, kiedy dochodzi do pogorszenia wydolności układu krążenia i osłabienia mechanizmów termoregulacji
  • Cukrzycą
  • Chorobami naczyń krwionośnych, na przykład zespołem Raynauda
  • Neuropatią obwodową (uszkodzeniem drobnych nerwów, na przykład w przebiegu cukrzycy, miażdżycy, niedoborów witaminowych)
  • Paleniem tytoniu
  • Zapobieganie  ->
  • W okresie jesienno-zimowym należy zawsze być przygotowanym na niespodziewany spadek temperatury, nosząc ciepłą kurtkę lub płaszcz, grube skarpety, rękawiczki, szalik. Najlepszą metodą uniknięcia zimna jest ubieranie się w kilka warstw odzieży
  • Unikanie spożywania alkoholu przed przewidywanym narażeniem na zimno, a w razie spożycia alkoholu – unikanie przebywania w niskich temperaturach
  • W czasie przebywania w niskiej temperaturze należy okresowo poruszać rękami i nogami, zwłaszcza palcami, poprawiając w ten sposób ich ukrwienie
  • Nie należy wychodzić podczas mrozu w mokrym lub wilgotnym ubraniu
  • Natłuszczanie ust i twarzy w okresie zimowym odpowiednim kremami lub maściami. Tłuszcz dobrze zabezpiecza skórę przed działaniem zimna
  • Przebieg  ->
    W przypadkach powierzchownych odmrożeń prawidłowe postępowanie prowadzi do pełnego wyleczenia.
    Jeśli uszkodzenie sięga głębiej, gojenie również jest samoistne, lecz trwa długo, a przebarwienia i mrowienia mogą pozostać na zawsze.
    Ciężkie odmrożenia z rozległą martwicą skóry i sąsiednich tkanek prowadzą do kalectwa i mogą wymagać amputacji kończyny lub jej części oraz przeszczepów skóry.
    Powikłania  ->
  • Samoistna amputacja martwej części ciała (najczęściej palca, nosa lub ucha) w przypadku długotrwałego wystawienia na działanie bardzo niskiej temperatury
  • Zakażenie miejscowe lub uogólnione
  • Nagłe zatrzymanie krążenia i zgon w razie znacznego oziębienia całego ciała
  • Badania  ->
    Rozpoznanie odmrożenia jest stosunkowo proste i opiera się na potwierdzeniu narażenia na zimno i obejrzeniu odmrożonej okolicy ciała.
    Cel leczenia  ->
    Celem leczenia jest ograniczenie obszaru nieodwracalnego uszkodzenia ciała oraz zapobieganie powstawaniu wyżej wymienionych powikłań.
    Leczenie  ->
    Zalecenia ogólne
    Ogólne zalecenia są niezwykle ważne, gdyż często do odmrożeń dochodzi w warunkach, gdy szybka pomoc lekarska nie jest możliwa (na przykład zimowa wycieczka górska), a także ponieważ leczenie farmakologiczne i chirurgiczne ma w większości przypadków jedynie znaczenie dodatkowe.
  • Po znalezieniu się w ciepłym pomieszczeniu należy natychmiast zdjąć ubranie z odmrożonych części ciała
  • Odmrożonej okolicy nie należy rozmasowywać
  • Odmrożone obszary należy ogrzewać przy pomocy ciepłej wody o temperaturze początkowo ok. 25 stopni Celsjusza, zwiększając ją szybko do maksymalnie 40 stopni Celsjusza. Użycie cieplejszej wody nie jest wskazane, gdyż może ona prowadzić do zwiększenia uszkodzenia tkanek
  • W razie braku ciepłej wody można ogrzewać przy pomocy kontaktu z ciałem innej osoby
  • Należy podać do picia duże ilości ciepłych słodkich napojów. Nie wolno podawać alkoholu
  • Po ogrzaniu należy zawinąć odmrożone obszary w suche miękkie ubrania lub bandaże, a zewnętrzne uszkodzenia skóry zaopatrzyć suchym, jałowym opatrunkiem
  • Odmrożone kończy należy odciążyć - jeżeli odmrożeniu uległy stopy, to należy unikać chodzenia
  • W warunkach szpitalnych stosuje się powolne ocieplanie i stałą kontrolę temperatury ciała. W przypadku rozległych odmrożeń może być konieczna kilkudniowa hospitalizacja
  • Ciężkie odmrożenia mogą wymagać długotrwałej rehabilitacji po zakończeniu ich leczenia
  • Nie ma specjalnych zaleceń dietetycznych


  • Leczenie farmakologiczne
  • W szpitalu prowadzone jest leczenie mające na celu ogrzanie chorego i przywrócenie krążenia krwi w odmrożonych częściach ciała. Stosuje się leki wspomagające krążenie, oraz tlen do oddychania
  • W przypadku dolegliwości bólowych można stosować leki przeciwbólowe
  • Antybiotyki stosuje się w celu zapobiegania lub leczenia zakażeń
  • Należy rozważyć podanie anatoksyny (szczepionki) lub, w razie potrzeby, surowicy przeciwtężcowej
  • Leczenie operacyjne  ->
    Leczenie operacyjne jest konieczne rzadko i tylko w przypadku rozległych i głębokich lub powikłanych odmrożeń. Polega na operacyjnym usunięciu martwych lub zakażonych tkanek lub części ciała, niekiedy nawet całej kończyny. W przypadku powstania szpecących blizn, niezbędne mogą być późniejsze zabiegi rekonstrukcyjne wykonywane przez specjalistów chirurgii plastycznej.
    Podpis  ->
    Opracował
    lek. med. Robert Olewiński

    Nota prawna


    Prezentowane strony mają charakter edukacyjny. Ogólne informacje na temat chorób i zasad postępowania w żadnym stopniu nie zastępują fachowej porady lekarskiej. Pomimo rygorystycznego przestrzegania ogólnie przyjętych zasad tworzenia serwisów medycznych ustalonych przez Health on the Net Foundation i weryfikacji prezentowanych treści przez uznane Autorytety medyczne, twórcy serwisu nie biorą żadnej odpowiedzialności, ani pośredniej ani bezpośredniej, za sposób wykorzystania i interpretowania informacji zawartych w serwisie.