Jest to uszkodzenie skóry lub innych narządów, w skrajnych przypadkach nieodwracalne, które jest wynikiem działania wysokiej temperatury, na przykład w wyniku nadmiernego nasłonecznienia, bezpośredniego kontaktu z płomieniem, gorącą cieczą lub parą. Podobne uszkodzenie może być spowodowane prądem elektrycznym, promieniowaniem radioaktywnym, kontaktem z niektórymi substancjami chemicznymi, rażeniem piorunem. Szczególnie często ofiarami oparzeń są dzieci.

Objawy oparzenia zależą od stopnia jego głębokości. Zależnie od tego oparzenia podzielono na trzy stopnie:

Oparzenia I stopnia – najlżejsze – uszkodzenie dotyczy jedynie powierzchownej warstwy skóry. Objawami są zaczerwienienie, ból nasilający się przy dotykaniu uszkodzonej powierzchni skóry, obrzęk, czasem niewielka gorączka

Oparzenia II stopnia – uszkodzeniu ulegają głębsze warstwy skóry. Ból, obrzęk i zaczerwienienie są bardziej nasilone niż w stopniu I, dodatkowo zwykle towarzyszy im powstanie na powierzchni oparzonej skóry pęcherzy o cienkich ścianach, wypełnionych bezbarwnym, przejrzystym płynem

Oparzenia III stopnia – najcięższe – nieodwracalne uszkodzenie dotyczy pełnej grubości skóry, a może sięgać tkanek podskórnych, mięśni, ścięgien, kości. W odróżnieniu od oparzeń I i II stopnia jej powierzchnia jest nienaturalnie blada, początkowo często zupełnie niebolesna, niewrażliwa na dotyk, nie krwawi. Skrajną postacią oparzenia III stopnia jest zwęglenie oparzonej okolicy

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:
Praktycznie każde oparzenie, szczególnie jeśli dotyczy niemowlęcia lub małego dziecka, wymaga kontaktu z lekarzem. Można tego zaniechać jedynie w przypadku oparzeń I stopnia dotyczących niewielkich obszarów skóry. Oparzenia II i III stopnia oraz przypadki budzące jakiekolwiek wątpliwości powinny być skonsultowane przez lekarza jak najszybciej, bowiem mogą one wymagać bardzo specjalistycznego postępowania. Podobnie wszystkie przypadki oparzeń spowodowanych chemikaliami, prądem elektrycznym, rażeniem piorunem wymagają pomocy lekarskiej – w tych wypadkach trudno jest początkowo ocenić rozmiar uszkodzenia i jego następstwa.
Wizyta u lekarza jest także niezbędna w przypadku, gdy objawy niewielkiego oparzenia nie ustępują w ciągu kilku dni, a także jeżeli nasila się zaczerwienienie, obrzęk, ból, pojawia się wysoka gorączka, dreszcze lub ropna wydzielina na oparzonej powierzchni.

Czynniki sprzyjające zachorowniu
Ryzyko powstania oparzenia wzrasta w przypadku:

Nieostrożności, pośpiechu, nieprzestrzegania podstawowych zasad bezpieczeństwa w domu i w pracy

Nadużywania alkoholu

Wykonywanie zawodów narażających na kontakt z ogniem, wysoką temperaturą, chemikaliami, promieniowaniem

Użytkowania uszkodzonych urządzeń lub instalacji elektrycznych

Nadmiernego opalania się

Zapobieganie oparzeniom polega na unikaniu sytuacji ryzykownych, a także:

Zabezpieczeniu domu lub mieszkania przed pożarem

Utrzymywaniu sprawnej instalacji elektrycznej

Używaniu odzieży ochronnej w sytuacji narażenia na oparzenie

Zabezpieczeniu i nieużywaniu uszkodzonych przewodów elektrycznych

Uniemożliwieniu dzieciom dostępu do źródeł ognia, naczyń z gorącą wodą, uświadomieniu im ewentualnego zagrożenia

Zabezpieczeniu nieużywanych gniazdek elektrycznych przy pomocy specjalnych nakładek

Przy prawidłowym postępowaniu można liczyć na wyleczenie oparzeń nawet III stopnia, o ile nie obejmują one więcej niż 35-45% powierzchni ciała, choć specjalistyczne leczenie w tych przypadkach może trwać wiele miesięcy. Rokowanie w przypadkach rozleglejszych oparzeń, szczególnie III stopnia, jest o wiele gorsze i znaczna ich część może kończyć się śmiercią, dlatego tak ważna jest tu błyskawiczna interwencja lekarza. Oparzenia I i niewielkie II stopnia zwykle goją się bez śladu w ciągu 1-3 tygodni.

Miejscowe zakażenie oparzonej skóry

Zakażenie tężcem

Szpecące blizny, szczególnie w przypadkach zaniedbanych

Upośledzenie wzroku w przypadku oparzeń oczu

Wstrząs w wyniku utraty wody i elektrolitów przez uszkodzoną skórę – w przypadku rozległych oparzeń II i III stopnia

Leczenie ma na celu maksymalne ograniczenie rozległości oparzenia, a następnie zapewnienie jak najlepszych warunków gojenia, zadowalającego efektu kosmetycznego i powrotu prawidłowej funkcji uszkodzonych narządów.
Sposób leczenia ściśle zależy od ciężkości i rozległości oparzenia.

Pierwsza pomoc:

Bezpośrednio po powstaniu oparzenia należy zdjąć biżuterię z palców, uszkodzoną część skóry natychmiast ochłodzić – najlepiej przez kilkunastominutowe spłukiwanie zimną, bieżącą wodą. Natychmiastowe i długotrwałe (kilkanaście minut) chłodzenie oparzonej skóry zmniejsza zakres termicznego uszkodzenia skóry i głębiej położonych tkanek

Niewielkie oparzenia I i II stopnia można po przemyciu posmarować maścią z antybiotykiem lub środkiem o działaniu przeciwbólowym i przykryć jałowym opatrunkiem

Jeżeli jest to możliwe, należy unieść oparzoną kończynę nieco wyżej, co zmniejszy obrzęk i ból

Większe i budzące wątpliwości oparzenia należy skonsultować z lekarzem - w niektórych przypadkach wskazana jest hospitalizacja, a niekiedy konieczne może być skierowanie pacjenta do specjalistycznego oddziału zajmującego się leczeniem oparzeń. Ich adresy znają lekarze Pogotowia Ratunkowego i Izby Przyjęć

Zalecenia ogólne

Zakres aktywności ruchowej zależy od ciężkości oparzenia, jednak nawet w ciężkich przypadkach ruch jest ważnym elementem rekonwalescencji

Nie ma specjalnych zaleceń dietetycznych. Czasem niezbędne jest początkowo odżywianie dożylne, a potem dieta wysokobiałkowa przyspieszająca gojenie

Leczenie farmakologiczne

W cięższych przypadkach w szpitalu prowadzi się dożylne nawadnianie, leczenie przeciwbólowe, antybiotykoterapię oraz stosuje specjalne opatrunki

W lżejszych przypadkach (np. oparzenia słoneczne) stosuje się na oparzone powierzchnie leki o działaniu przeciwzapalnym i przeciwświądowym (maści sterydowe i przeciwhistaminowe, np. Fenistil), w przypadku dolegliwości bólowych pomocne mogą być dostępne w aptece bez recepty leki przeciwbólowe

Leczenie operacyjne, prowadzone w oddziałach ogólnochirurgicznych, a także specjalistycznych oddziałach oparzeniowych, jest niezbędne w przypadku rozległych oparzeń II, a zwłaszcza III stopnia

Konieczne może być operacyjne usunięcie obszarów nieodwracalnie uszkodzonej skóry. Istotne znaczenie ma regularna zmiana opatrunków. W późniejszym okresie wykonuje się często przeszczepy skóry i korekcję powstałych blizn

Opracował
lek. med. Robert Olewiński