Jest to osłabienie lub rozciągnięcie rozworu przełykowego – otworu w przeponie, przez który przechodzi przełyk z klatki piersiowej do jamy brzusznej. Przepona jest szerokim i stosunkowo cienkim mięśniem rozciągniętym pomiędzy dolnymi żebrami, oddzielającym klatkę piersiową od jamy brzusznej. Poza tym przepona bierze udział w wykonywaniu ruchów oddechowych klatki piersiowej, porusza się także podczas mówienia i śpiewania. Kiedy rozwór przełykowy przepony ulega rozciągnięciu i przestaje ściśle obejmować końcowy odcinek przełyku, dochodzi do wstecznego odpływu (tzw. zarzucania) kwasu żołądkowego do przełyku, co powoduje podrażnienie, a potem zapalenie wyścielającej wnętrze przełyku błony śluzowej. W przypadku znacznego poszerzenia rozworu przełykowego część, a nawet cały żołądek, może przemieszczać się do klatki piersiowej, co zaburza prawidłowe przechodzenie pokarmu w kierunku jelita cienkiego.

Objawy związane z przepukliną rozworu przełykowego najczęściej pojawiają się w około godzinę po posiłku:

Uczucie palenia za mostkiem; ponieważ to nieprzyjemne pieczenie, palenie lub ściskanie odczuwane jest w okolicy serca, często, szczególnie u ludzi starszych, jest mylone z objawami choroby niedokrwiennej serca lub nawet zawału mięśnia sercowego

Gorzkie odbijania

Trudności w połykaniu – objaw stosunkowo rzadki

Kontaktu z lekarzem wymaga:
Konsultacji lekarskiej wymaga każdy przypadek pojawienia się objawów przepukliny rozworu przełykowego. Szczególnej uwagi wymaga uczucie „zatrzymywania się” pokarmu w przełyku, za mostkiem, gdyż może być to pierwszy objaw raka przełyku, a także pieczenie za mostkiem z towarzyszącą dusznością, nudnościami lub potami – z uwagi na konieczność wykluczenia zawału mięśnia sercowego. Po pomoc lekarską należy zwrócić się także w przypadku wystąpienia silnych wymiotów, a także wymiotów krwią. Nieustępowanie objawów choroby po miesięcznym leczeniu jest również wskazaniem do ponownej kontroli lekarskiej.

Jak dotąd nieznana jest przyczyna powstawania przepukliny rozworu przełykowego.

Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Zwiększone ryzyko wystąpienia przepukliny rozworu przełykowego wiąże się z:

Wrodzonym osłabieniem mięśniowego pierścienia tworzącego rozwór przełykowy przepony i otaczającego końcowy odcinek przełyku

Ciężkim urazem brzucha wywołującym nagły wzrost ciśnienia w jamie brzusznej prowadzący do pęknięcia przepony

Przewlekłym zaparciem wymagającym powtarzanego napinania przepony podczas oddawania stolca

Otyłością

Ciążą

Powtarzanym parciem lub dźwiganiem ciężarów połączonym z napinaniem mięśni brzucha

Paleniem papierosów

Wiekiem powyżej 50 roku życia

Nie ma szczególnych metod zapobiegania powstawaniu przepukliny rozworu przełykowego przepony.

Objawy choroby zwykle ustępują w wyniku niewielkich zmian trybu życia i zastosowania leczenia farmakologicznego. W przypadkach nie poddających się takiemu leczeniu oraz gdy stałe zarzucanie kwasu żołądkowego do przełyku prowadzi do jego zapalenia i powstawania owrzodzeń błony śluzowej, stosuje się leczenie operacyjne.

Owrzodzenie błony śluzowej przełyku z towarzyszącym krwawieniem, niekiedy bardzo intensywnym, prowadzącym nawet do wstrząsu krwotocznego

Rak przełyku w przypadkach wieloletniego zapalenia przełyku towarzyszącego nieleczonej przepuklinie rozworu przełykowego

Wstępne rozpoznanie przepukliny rozworu przełykowego jest możliwe już po zebraniu wywiadu i badaniu pacjenta. W celu potwierdzenia rozpoznania oraz wykluczenia innych groźnych chorób mogących wywoływać podobne objawy konieczne jest jednak wykonanie szeregu badań dodatkowych. Obejmują one endoskopię górnego odcinka przewodu pokarmowego z dokładną oceną końcowego odcinka przełyku i jego przejścia w żołądek (w razie podejrzenia raka lekarz wykonujący badanie pobiera w jego trakcie kilka niewielkich skrawków tkanki do badania histopatologicznego), badanie rentgenowskie przełyku i żołądka (zdjęcia RTG wykonywane po doustnym podaniu specjalnego środka cieniującego), manometrię przełyku (badanie ciśnienia w poszczególnych odcinkach przełyku), zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej, tomografię komputerową (CT, TK) klatki piersiowej lub jamy brzusznej, EKG z próbą wysiłkową (EKG wykonywane podczas stopniowanego wysiłku w celu wykluczenia choroby niedokrwiennej serca, jako przyczyny pieczenia za mostkiem).

Podstawowym celem leczenia jest złagodzenie nieprzyjemnych objawów przepukliny rozworu przełykowego oraz zapobieganie powstawaniu powikłań. Leczenie zawsze zaczyna się od metod nieoperacyjnych.

Zalecenia ogólne

Sen z głową uniesioną około 10-15 cm powyżej poziomu łóżka, dzięki czemu w nocy żołądek będzie utrzymywał się poniżej otworu przepukliny

Zaprzestanie palenia papierosów

Unikanie noszenia obcisłych rajstop, bielizny i pasków

Unikanie silnego parcia w czasie oddawania moczu, stolca oraz dźwigania ciężkich przedmiotów

Leczenie zaparć

Unikanie obfitych posiłków. Należy spożywać małe, lecz częste posiłki. Ostatni posiłek należy jeść nie później niż dwie godziny przed snem. Posiłków nie należy spożywać w pośpiechu

Zmniejszenie masy ciała w przypadku otyłości – często normalizacja wagi prowadzi do całkowitego ustąpienia dolegliwości

Unikanie napojów alkoholowych oraz zawierających kofeinę (kawa, herbata, kakao, coca-cola), a także oraz tych potraw i przypraw, które nasilają dolegliwości

Nie ma ograniczeń dotyczących aktywności ruchowej. Nie należy kłaść się, ani pochylać bezpośrednio po posiłku

Leczenie farmakologiczne
W ramach leczenia farmakologicznego zwykle stosuje się:

Leki zobojętniające kwas żołądkowy lub hamujące jego wydzielanie w żołądku (niektórzy chorzy odczuwają poprawę przyjmując je około 1 godziny przed jedzeniem i przed pójściem spać, zaś innym leki te pomagają, gdy są zażywane 1 do 2 godzin po posiłku i przed snem. Należy wypróbować oba schematy przyjmowania leków i stosować ten, który jest bardziej skuteczny)

Leki przyspieszające przechodzenie pokarmu z żołądka do dwunastnicy

Leki zmiękczające stolec i zapobiegające w ten sposób zaparciu

Rzadko istnieją bezwzględne wskazania do leczenia operacyjnego przepukliny rozworu przełykowego. Stosuje się je tylko w przypadkach niepoddających się opisanemu powyżej postępowaniu zachowawczemu oraz w przypadkach wystąpienia powikłań. Wykonuje się zabiegi polegające na wzmocnieniu mięśniowego pierścienia otaczającego rozwór przełykowy przepony lub na takim umocowaniu żołądka w jamie brzusznej, które uniemożliwi przemieszczanie się jego zwartości do przełyku. Istnieje możliwość wykonania takiego zabiegu zarówno metodą tradycyjną, jak i laparoskopową. Wybór metody operacyjnej należy omówić z chirurgiem.

Opracował
lek. med. Robert Olewiński