Jest to przemieszczenie narządu lub narządów (zwykle fragmentu jelita) poza naturalne granice jamy brzusznej, poprzez osłabione miejsce w jej mięśniowo-powięziowej ścianie. Uwypuklająca się część otrzewnej zawierająca te narządy nazywana jest workiem przepuklinowym, a miejsce, w którym powstaje przepuklina, zwane jest jej wrotami. Najczęściej spotykane rodzaje przepuklin to:

Przepuklina pachwinowa (hernia inguinalis) lub udowa (hernia femoralis), w przypadku których osłabiona jest powięź ściany jamy brzusznej w okolicy pachwiny, u mężczyzn przepuklina (worek przepuklinowy) może lokalizować się w worku mosznowym

Przepuklina w bliźnie pooperacyjnej (hernia in cicatrice), która pojawia się w miejscu uprzednio osłabionym przez zabieg operacyjny

Przepuklina pępkowa (hernia umbilicalis) spotykana szczególnie często u noworodków, jako wynik obniżonej wytrzymałości ściany jamy brzusznej w miejscu pępka

Przepuklina okołopępkowa (hernia periumbilicalis) – przypomina przepuklinę pępkową, a najczęściej cierpią na nią starsze otyłe kobiety

Przepuklina w kresie białej w nadbrzuszu (hernia epigastrica) – jest wynikiem rozejścia się mięśni w części środkowej brzucha (w płaszczyźnie środkowej ciała pomiędzy pępkiem, a dolnym biegunem mostka)

Najczęściej przepuklina objawia się jako guzek lub obrzmienie w którymś z wyżej wymienionych miejsc, zwykle znikające w wyniku niewielkiego ucisku lub po odpoczynku w pozycji leżącej. Pojawienie się przepukliny jest często poprzedzone czynnościami prowadzącymi do wzrostu ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej, takimi jak wysiłek fizyczny, silny gwałtowny kaszel, parcie na stolec lub mocz. Niekiedy dołączają się także inne objawy:

Uczucie dyskomfortu lub ból w miejscu przepukliny

Obrzmienie worka mosznowego, czasem bolesne

Nawracające zaparcia, rzadziej objawy niestrawności

Wymioty (występują rzadko, mogą być objawem uwięźnięcia przepukliny)

Kontaktu z lekarzem wymaga:
Każdy przypadek wystąpienia objawów przepukliny.
Nie ma możliwości leczenia innego niż chirurgiczne. Każda przepuklina powinna być jak najszybciej zoperowana. Im mniejsza jest operowana przepuklina, tym bezpieczniejszy zabieg i mniejsze ryzyko nawrotu choroby po leczeniu operacyjnym.

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:
Wystąpienie silnego bólu w miejscu przepukliny i/lub niemożność odprowadzenia jej z powrotem do jamy brzusznej, co zwykle jest objawem jej uwięźnięcia.
W tym wypadku cenna jest każda godzina i kontakt z lekarzem nie powinien być odwlekany.

Pojawienie się przepukliny jest wynikiem osłabienia mięśniowej lub łącznotkankowej struktury ściany jamy brzusznej. Może być to wrodzony i genetycznie uwarunkowany defekt. Może on wystąpić w wieku dojrzałym jako wyraz „starzenia się” poszczególnych tkanek organizmu lub we wczesnym dzieciństwie w wyniku ich niedojrzałości.

Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Przepukliny szczególnie często występują:

U wcześniaków, a także osób starszych, powyżej 60 roku życia

U osób otyłych lub cierpiących z powodu uporczywego kaszlu

U kobiet w ciąży

W przypadkach przewlekłych zaparć (częste silne parcie na stolec)

Wystąpieniu większości przepuklin nie można zapobiec, choć dbałość o prawidłową wagę ciała i regularne ćwiczenia fizyczne mogą zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia. Staranne leczenie chorób z przewlekłym kaszlem, a także zaparć należy także traktować jako działania profilaktyczne.

Większość przepuklin stopniowo powiększa się i po pewnym czasie niemożliwe jest już ich odprowadzenie do jamy brzusznej. Istnieje także stale ryzyko uwięźnięcia przepukliny. Leczenie chirurgiczne prowadzi zazwyczaj do całkowitego wyzdrowienia, stąd zabieg operacyjny nie powinien być odwlekany. Wyjątkiem są przepukliny pępkowe u noworodków – te znikają zwykle przed ukończeniem przez dziecko 4 roku życia.

Najczęstszym i niestety najgroźniejszym powikłaniem jest uwięźnięcie przepukliny, w wyniku którego worek przepuklinowy wraz z zawartością zostaje uwięziony na zewnątrz jamy brzusznej i traci swoje ukrwienie wskutek uciśnięcia naczyń krwionośnych w wąskich wrotach przepukliny. Prowadzi to w krótkim czasie do niedrożności przewodu pokarmowego, często z gorączką, silnymi bólami brzucha, zaparciem, wymiotami i wstrząsem.

Rozpoznanie przepukliny i wskazania do leczenia operacyjnego ustala się w oparciu o wywiad i badanie kliniczne, stąd badania dodatkowe mają tylko charakter pomocniczy i służą zwykle jedynie przygotowaniu pacjenta do zabiegu.

Celem leczenia jest operacyjne zamknięcie lub wzmocnienie osłabionego obszaru ściany jamy brzusznej.

Zalecenia ogólne

Należy unikać wysiłku fizycznego, a w szczególności dźwigania ciężkich przedmiotów przed operacją, jak i przez co najmniej 3 miesiące po niej

Czas pełnego powrotu do zdrowia po operacji jest zróżnicowany i zależy od rodzaju i wielkości przepukliny, a także od metody operacyjnej, jednak powrót do podstawowej aktywności życiowej jest zwykle możliwy już w kilka dni po zabiegu

Stopniowy powrót do pełnej aktywności powinien odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza

Ważne jest utrzymanie prawidłowej wagi ciała i stosowanie diety zapobiegającej zaparciom

Leczenie farmakologiczne
Leczenie farmakologiczne ma jedynie charakter wspomagający. W przypadkach przebiegających z dolegliwościami bólowymi pomocne mogą okazać się dostępne w aptece bez recepty środki przeciwbólowe. Należy pamiętać, że silny ból w okolicy przepukliny może świadczyć o jej uwięźnięciu i wymaga natychmiastowego kontaktu z lekarzem.

Każda przepuklina powinna zostać zoperowana, o ile tylko brak jest poważnych przeciwwskazań do zabiegu operacyjnego. Istnieje szereg metod leczenia operacyjnego przepuklin, a wybór jednej z nich zależy od rodzaju i wielkości przepukliny, a także od doświadczenia chirurga. W ciągu ostatnich kilku lat coraz większą popularność zdobywają sobie metody polegające na zamknięciu osłabionego obszaru ściany jamy brzusznej za pomocą specjalnych siatek z tworzywa sztucznego. W Polsce nie są one jeszcze zbyt rozpowszechnione z uwagi na ich wysoki koszt. Niektóre ośrodki proponują operacje niewielkich przepuklin w ramach tak zwanej chirurgii jednego dnia. Oznacza to, że przyjęcie, operacja i wypisanie chorego do domu odbywają się w tym samym dniu.

Opracował
lek. med. Robert Olewiński