Rak piersi

Jest to nowotwór złośliwy gruczołu sutkowego. W Polsce stwierdza się rocznie około 5 tysięcy nowych zachorowań. Jest to jeden z najczęstszych nowotworów złośliwych u kobiet. Bardzo rzadko może także występować u mężczyzn. Rak sutka zwykle rozwija się po 30 roku życia, a najwięcej zachorowań przypada na okres pomiędzy 45 a 65 rokiem życia, zwłaszcza po wystąpieniu menopauzy (przekwitania). Rozwijający się początkowo w obrębie gruczołu sutkowego guz może dawać przerzuty do węzłów chłonnych dołu pachowego, płuc, opłucnej, wątroby, kości (szczególnie często czaszki) oraz do narządu rodnego kobiety.

We wczesnych etapach rozwoju rak sutka jest prawie zawsze całkowicie uleczalny, jednak nie daje wtedy żadnych objawów. Niewielki guzek nowotworowy jest już jednak wtedy widoczny w mammografii i dlatego bardzo ważne jest regularne wykonywanie tego badania po 35 roku życia. Wymienione poniżej objawy świadczą o znaczniejszym zaawansowaniu guza, choć ich obecność nie wyklucza możliwości jego pełnego wyleczenia, pod warunkiem szybkiego rozpoczęcia diagnostyki i odpowiedniej terapii. Są to:

Obrzmienie lub guzek wyczuwalny w obrębie sutka (często niebolesny)

Uczucie nieokreślonego dyskomfortu, ciężkości lub rozpierania w piersi

Zaciągnięcie (wgłębienie) w obrębie brodawki sutkowej

Zniekształcony zarys gruczołu sutkowego (w porównaniu z drugą piersią)

Pogrubiała, chropowata, czasem zaczerwieniona skóra sutka (tzw. objaw skórki pomarańczy)

Jednostronnie powiększone i zwykle niebolesne węzły chłonne w dole pachowym (objaw późny)

Wszelkie zmiany skóry brodawki typu zapalnego, alergicznego, nadżerki, owrzodzenia

Wyciek krwistego płynu z brodawki sutkowej (objaw stosunkowo rzadki)

Kontaktu z lekarzem wymaga:
Ponieważ wczesne wykrycie raka sutka zwiększa szansę na jego całkowite wyleczenie, w przypadku jakiegokolwiek podejrzenia choroby należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Wyjaśnienia wymaga każdy z wymienionych powyżej objawów, jak i każdy guzek lub zgrubienie w sutku stwierdzone w trakcie samodzielnego badania piersi. W trakcie przyjmowania leków lub radioterapii wyjaśnienia wymaga każdy nowy objaw, który może być związany z zastosowanym leczeniem i może wymagać jego zmiany. Także po zakończonym leczeniu raka sutka nie należy zwlekać z wizytą u lekarza w przypadku pojawienia się nudności lub wymiotów, silnego bólu piersi, obrzęku kończyny górnej.

Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Dotychczas nie poznano przyczyny rozwoju raka sutka, znane są jednak czynniki zwiększające ryzyko zachorowania:

Wiek powyżej 50 roku życia, zwłaszcza po menopauzie (po okresie przekwitania)

Brak ciąży lub zajście w ciążę w ostatnich latach okresu płodnego

Występowanie raka sutka w rodzinie, szczególnie jeśli chorowała na niego matka lub siostra

Stwierdzane wcześniej łagodne rozrosty gruczołu sutkowego – torbiele lub ogniska zwłóknienia (tzw. dysplazja włóknista i torbielowata sutka)

Wczesna pierwsza miesiączka, późna menopauza (przekwitanie), pierwsza ciąża po 30 roku życia

Wystąpienie raka sutka po stronie przeciwnej w przeszłości

Narażenie na promieniowanie radioaktywne

Przebyte leczenie z powodu raka jajnika lub macicy (endometrium)

W przypadku raka sutka, podobnie jak w innych nowotworach, zasadnicze znaczenie dla wyleczenia ma jak najwcześniejsze rozpoznanie guza. Z tego względu profilaktyczne badania piersi są ważniejsze niż unikanie wymienionych wyżej czynników ryzyka.

Okresowe kontrole u ginekologa połączone z badaniem gruczołów sutkowych

Regularne comiesięczne samodzielne badanie obu piersi (technikę badania i zmiany, jakie można w jego trakcie stwierdzić, dokładnie powinien wyjaśnić ginekolog)

Wykonanie pierwszej mammografii około 35-40 roku życia jako punktu odniesienia do następnych badań, które należy powtarzać co 2 lata aż do osiągnięcia 49 roku życia, a potem co 12 miesięcy. W przypadkach szczególnie zagrożonych rozwojem raka (wyżej wymienione stany) uzasadnione jest wykonywanie mammografii nawet co pół roku

Dieta z małą ilością tłuszczu (naukowcy podejrzewają, że dieta bogata w tłuszcze zwiększa ryzyko raka sutka)

Karmienie dziecka piersią po porodzie (u kobiet, które karmiły piersią, rak sutka występuje znamiennie rzadziej)

Rak sutka wcześnie wykryty może być niemal zawsze w pełni wyleczony. Nawet jednak w przypadkach dużych, późno wykrytych guzów prawidłowe leczenie może znacznie przedłużyć okres przeżycia i zwiększyć jego komfort. Nieleczony rak sutka szybko rozrasta się, daje przerzuty do odległych narządów i niechybnie prowadzi do śmierci.

Przerzuty do innych, ważnych dla życia narządów, o ile nie podjęto właściwego leczenia

Nieprzyjemne objawy uboczne związane ze stosowaniem chemioterapeutyków (leków przeciwnowotworowych – niszczących komórki raka) lub radioterapii

Powikłania lub odległe następstwa leczenia operacyjnego, takie jak zakażenie rany pooperacyjnej, ograniczenie ruchomości lub obrzęk kończyny górnej po stronie operowanej

Dla ustalenia właściwego rozpoznania konieczna jest dokładna rozmowa z pacjentem, a następnie staranne badanie tak obu gruczołów sutkowych, jak i pozostałych narządów. Niezbędne przed przystąpieniem do leczenia są także badania specjalistyczne, takie jak mammografia, badanie ultradźwiękowe (USG) piersi i innych narządów, biopsja (nakłucie igłą przez skórę lub wycięcie w całości guzka w znieczuleniu ogólnym) z jego natychmiastowym badaniem histopatologicznym, scyntygrafia kości (badanie z podaniem radioaktywnej substancji), RTG (prześwietlenie) klatki piersiowej, tomografia (TK, CT) płuc i jamy brzusznej.
Wybór najodpowiedniejszej metody/metod leczenia jest trudny i wymaga starannego rozważenia wszystkich korzyści i niebezpieczeństw związanych z określonym planem postępowania. Należy dążyć do wyjaśnienia wszystkich aspektów leczenia i wynikłych wątpliwości. Pacjentka powinna być świadomym i pełnoprawnym uczestnikiem leczenia i ściśle współpracować ze wszystkimi lekarzami i pozostałymi pracownikami medycznymi biorącymi w nim udział.

Podstawowym celem leczenia jest całkowite i trwałe zniszczenie ogniska raka. Prowadzona po jego zakończeniu regularna, wieloletnia kontrola pozwala na wczesne wykrycie ewentualnej wznowy nowotworu i natychmiastowe rozpoczęcie właściwego leczenia. Takie postępowanie zapewnia wieloletnie przeżycie i osiągnięcie długości życia takiej, jak w grupie kobiet zdrowych.
W przypadkach zaawansowanego raka sutka, gdy niemożliwe jest jego całkowite zniszczenie, postępowanie lekarskie ma na celu maksymalne przedłużenie życia i zapewnienie jego jak największego komfortu.

Zalecenia ogólne

Po zakończeniu leczenia chirurgicznego zalecany jest stopniowy powrót do pełnej aktywności i w miarę możliwości do pracy zawodowej

Czas trwania i metody rehabilitacji po zabiegu operacyjnym są zależne od rodzaju wykonanego zabiegu

Nie jest wymagana specjalna dieta. Posiłki powinny być regularne i urozmaicone

Leczenie farmakologiczne
Podawanie środków farmakologicznych towarzyszące w większości przypadków leczeniu chirurgicznemu, ma charakter wspomagający, zwiększając szanse wyleczenia i wieloletniego przeżycia. Najczęściej stosuje się:

Leki przeciwnowotworowe (chemioterapeutyki, cytostatyki), takie jak 5-fluorouracyl, cyklofosfamid, metotreksat, chlorambucil, winkrystyna, doksorubicyna, melfalan podawane w powtarzanych, ściśle określonych schematach przed lub po zabiegu operacyjnym

Leki hormonalne (tamoksyfen)

Radioterapię (naświetlania)

Leki przeciwbólowe, uspokajające – w razie potrzeby

Rodzaj zabiegu operacyjnego zależy od lokalizacji, wielkości i typu guza oraz od obecności ewentualnych przerzutów. W leczeniu operacyjnym kobiet z rakiem sutka często bierze udział zespół specjalistów składający się z chirurga ogólnego, onkologa i chirurga plastyka. Zakres operacji waha się od usunięcia tylko guza nowotworowego (zwykle z towarzyszącym leczeniem uzupełniającym, chemio- lub radioterapią), przez resekcję częściową lub całkowitą sutka aż po rozległe zabiegi, w których resekcji piersi towarzyszy usunięcie przyległych mięśni klatki piersiowej i węzłów chłonnych.
Po amputacji piersi wykonuje się zwykle jej operacyjne odtworzenie z wykorzystaniem własnych tkanek pacjentki (przeszczepy skóry i mięśni), jak i sztucznych silikonowych protez (obecnie brak dowodów na ich szkodliwe działanie). Zabiegi odtwórcze wykonuje się albo równocześnie z resekcją sutka, albo po upływie pewnego czasu, gdy zakończono już leczenie uzupełniające. Ważna rola w trakcie całego procesu leczniczego, zwłaszcza w przypadku pacjentek po resekcji piersi, przypada psychologom i kobietom ze specjalnych grup wsparcia, które same przebyły już taki zabieg. Ułatwiają oni powrót do normalnego życia i pełnej aktywności pacjentkom mającym za sobą dramatyczne przeżycie amputacji piersi. Ponieważ wcześnie wykryty rak sutka pozwala na zastosowanie mniej rozległego zabiegu operacyjnego, raz jeszcze należy podkreślić wagę regularnego wykonywania samobadania piersi i mammografii umożliwiających wczesne wykrycie tego nowotworu.

Opracował
lek. med. Robert Olewiński