23 listopada 2024r.
Opis
Jest to płytkie i wąskie pęknięcie lub owrzodzenie błony śluzowej wyścielającej brzeg odbytu skóry. Może powstawać w każdym wieku, także u niemowląt i dzieci.
Objawy
Kontaktu z lekarzem wymaga:
Każdy przypadek wystąpienia objawów szczeliny odbytu, w szczególności jeżeli utrzymują się one pomimo wdrożenia opisanego poniżej postępowania.
Przyczyny
Przyczyny choroby nie są ostatecznie poznane, jednak uważa się, że uszkodzenie skóry odbytu następuje podczas wydalania zbyt twardego, zbitego stolca, co ma na przykład miejsce w przypadku zaparcia. W obawie przed bólem chory zwykle wstrzymuje się z oddaniem stolca, co prowadzi do jeszcze twardszej jego konsystencji i większego urazu przy przechodzeniu stolca przez odbyt. Powstaje błędne koło. Bóle stają się coraz silniejsze, a uszkodzenie odbytu powiększa się.
Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Szczególne niebezpieczeństwo powstania szczeliny odbytu wiąże się z:Przewlekłym zaparciem
Przebytymi licznymi ciążami
Białaczką
Chorobą Leśniewskiego-Crohna
Chorobami, w których dochodzi do zaburzeń ogólnej odporności organizmu
Uprawianiem seksu analnego
Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Szczególne niebezpieczeństwo powstania szczeliny odbytu wiąże się z:
Zapobieganie
Zapobieganie powstawaniu szczeliny odbytu polega na utrzymaniu prawidłowego rytmu wypróżnień oraz dbałości o higienę okolicy odbytu. Szczególnie ważne jest:
W miarę możliwości oddawanie stolca, gdy tylko pojawia się parcie (nie powinno się odwlekać wypróżnienia)
Wypijanie dużej ilości płynu – około 7-8 szklanek dziennie (o ile lekarz nie zaleci inaczej)
Stosowanie diety bogatej w błonnik
W razie potrzeby stosowanie substancji zmiękczających stolec (płynna parafina) lub leków przeczyszczających – należy jednak pamiętać, że środki te nie powinny być stosowane przewlekle
Unikanie silnego parcia na stolec
Unikanie seksu analnego
Przebieg
Prawidłowo leczona szczelina odbytu często goi się sama w ciągu około 4 tygodni, tak u dorosłych, jak i u dzieci. W razie braku poprawy po opisanym poniżej postępowaniu niezbędne może być leczenie chirurgiczne.
Powikłania
Nieleczona szczelina odbytu przybiera postać przewlekłą przebiegającą z nawracającymi, uporczywymi bólami, zaparciem, zgrubieniem skóry okolicy odbytu i znacznym obniżeniem ogólnego komfortu życia.
Badania
Dla rozpoznania szczeliny odbytu lekarzowi wystarcza zwykle wywiad i staranne obejrzenie okolicy odbytu.
W przypadkach niejednoznacznych konieczne mogą być badania dodatkowe, takie jak rektoskopia lub sigmoidoskopia, które pozwalają wykluczyć inne groźne choroby odbytu i końcowego odcinka jelita. Ze względu na znaczną bolesność badanej okolicy wykonuje się je zazwyczaj w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym.
W przypadku konieczności leczenia operacyjnego, chirurg może zlecić dodatkowe badania laboratoryjne krwi, prześwietlenie klatki piersiowej lub EKG.
W przypadkach niejednoznacznych konieczne mogą być badania dodatkowe, takie jak rektoskopia lub sigmoidoskopia, które pozwalają wykluczyć inne groźne choroby odbytu i końcowego odcinka jelita. Ze względu na znaczną bolesność badanej okolicy wykonuje się je zazwyczaj w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym.
W przypadku konieczności leczenia operacyjnego, chirurg może zlecić dodatkowe badania laboratoryjne krwi, prześwietlenie klatki piersiowej lub EKG.
Cel leczenia
Celem leczenia jest stworzenie warunków, w których dojdzie do zagojenia uszkodzonej skóry odbytu.
Leczenie rozpoczyna się od wdrożenia podanego poniżej postępowania zachowawczego, w razie jego nieskuteczności stosuje się leczenie operacyjne.
Leczenie rozpoczyna się od wdrożenia podanego poniżej postępowania zachowawczego, w razie jego nieskuteczności stosuje się leczenie operacyjne.
Leczenie
Zalecenia ogólne
Wskazana jest dieta z dużą ilością błonnika i płynów (7-8 szklanek dziennie) w celu zapobiegania zaparciom i utrzymania odpowiedniej konsystencji stolca
Należy dbać o regularne wypróżnienia
Po każdym wypróżnieniu należy delikatnie obmyć okolicę odbytu ciepłą wodą z mydłem
Ból ustępuje często po nasiadówkach z ciepłej wody lub kory dębu. Należy je stosować 2-3 razy dziennie po 10-20 minut
Nie należy ograniczać aktywności. Ruch sprzyja utrzymaniu prawidłowego rytmu wypróżnień
Leczenie farmakologiczne
W ramach leczenia farmakologicznego najczęściej stosuje się:Doustne leki przeciwbólowe dostępne w aptece bez recepty
Środki zmiękczające stolec (na przykład płynna parafina) lub leki przeczyszczające – w przypadku zaparć (leków tych nie należy jednak stosować przewlekle)
Maści pielęgnacyjne lub wazelina na okolicę odbytu
Maści zawierające środki łagodzące ból w okolicy odbytu
Leczenie farmakologiczne
W ramach leczenia farmakologicznego najczęściej stosuje się:
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne jest skuteczne i, w razie niepowodzenia leczenia zachowawczego, prowadzi w krótkim czasie do wyleczenia tak ostrej, jak i przewlekłej szczeliny odbytu. Pacjenci są zwykle przyjmowani do szpitala, choć niekiedy zabieg można wykonać także w trybie ambulatoryjnym – należy przedyskutować to z chirurgiem. Operację wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Możliwe są trzy metody postępowania:
Rozciągnięcie zwieraczy odbytu – występujące po tej operacji przejściowe zwiotczenie zwieraczy pozwala na wygojenie się szczeliny
Przecięcie zwieracza wewnętrznego odbytu
Wycięcie szczeliny odbytu w całości wraz z fragmentem otaczającej ją skóry
Należy podkreślić, że prawidłowo wykonana, żadna z tych operacji nie upośledza funkcji zwieraczy odbytu i nie prowadzi do nietrzymania stolca.
Należy podkreślić, że prawidłowo wykonana, żadna z tych operacji nie upośledza funkcji zwieraczy odbytu i nie prowadzi do nietrzymania stolca.
Podpis
Opracował
lek. med. Robert Olewiński
lek. med. Robert Olewiński
Nota prawna
Prezentowane strony mają charakter edukacyjny. Ogólne informacje na temat chorób i zasad postępowania w żadnym stopniu nie zastępują fachowej porady lekarskiej. Pomimo rygorystycznego przestrzegania ogólnie przyjętych zasad tworzenia serwisów medycznych ustalonych przez Health on the Net Foundation i weryfikacji prezentowanych treści przez uznane Autorytety medyczne, twórcy serwisu nie biorą żadnej odpowiedzialności, ani pośredniej ani bezpośredniej, za sposób wykorzystania i interpretowania informacji zawartych w serwisie.
Stosujemy się do standardu HONcode dla wiarygodnej informacji zdrowotnej -