21 listopada 2024r.
Synonimy
Martwica (necrosis)
Opis
Zgorzel rozwija się w wyniku zakażenia rany lub nieodwracalnego uszkodzenia tkanki na przykład w wyniku jej zmiażdżenia, oziębienia, oparzenia lub pozbawienia dopływu krwi. Martwicy ulegać może każda część ciała, jednak najczęściej dotyczy ona stóp lub innych części kończyn dolnych, palców rąk i stóp, przedramion. Najbardziej niebezpieczna jest zgorzel zlokalizowana w obrębie narządów wewnętrznych. Rozróżnia się dwa rodzaje zgorzeli – zgorzel (martwicę) suchą, w której nie dochodzi do zakażenia bakteryjnego i zgorzel (martwicę) mokrą związaną z infekcją bakteryjną. Zgorzel sucha w razie nieprawidłowego postępowania może przechodzić w postać mokrą. Spotykana obecnie stosunkowo rzadko tak zwana zgorzel gazowa jest rodzajem zgorzeli mokrej powstającej w wyniku zakażenia szczególnym gatunkiem bakterii – laseczką zgorzeli gazowej (Clostridium perfringens).
Objawy
Kontaktu z lekarzem wymaga:
Pojawienie się objawów zgorzeli wymaga jak najszybszego kontaktu z lekarzem, jego odwlekanie może prowadzić do rozwoju ciężkich powikłań a nawet do śmierci.
Przyczyny
Zgorzel (martwica) sucha powstaje, gdy dopływ krwi do określonej części ciała jest zablokowany lub znacznie ograniczony. Ewentualne zakażenie bakteryjne wskutek zanieczyszczenia rany może w tym przypadku prowadzić do powstania zgorzeli mokrej. Brak dopływu krwi do tkanek może być wynikiem:
Zwężenia tętnic w przebiegu miażdżycy lub cukrzycy
Powstania zakrzepów w naczyniach krwionośnych
Ciężkiego odmrożenia
Uszkodzenia tkanek wskutek głębokich ran szczególnie kłutych, ran tłuczonych oraz wskutek zabiegów operacyjnych
Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Zwiększone ryzyko powstania zgorzeli tkanek wiąże się z: Cukrzycą
Miażdżycą tętnic powodującą pogorszenie ukrwienia kończyn
Paleniem papierosów
Wysoką zawartością tłuszczów i cholesterolu we krwi
Podeszłym wiekiem
Chorobami naczyń krwionośnych, na przykład chorobą Buergera lub zespołem Raynauda
Ogólnym osłabieniem organizmu
Zaburzeniami funkcji układu odpornościowego
Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Zwiększone ryzyko powstania zgorzeli tkanek wiąże się z:
Zapobieganie
Przebieg
We wczesnym okresie większość przypadków zgorzeli można skutecznie wyleczyć przy użyciu antybiotyków, ewentualnie wykonując chirurgiczne wycięcie obumarłych tkanek. Zgorzel nieleczona oraz przypadki, w których leczenie rozpoczęto zbyt późno, grożą rozwojem niebezpiecznych powikłań prowadzących do ciężkiego kalectwa lub nawet do śmierci.
Powikłania
Badania
Rozpoznanie zgorzeli jest stosunkowo proste – lekarzowi wystarcza zwykle, dokładne badanie chorego.
Mimo to konieczne jest wykonanie szeregu badań dodatkowych mających na celu ocenę ogólnego stanu zdrowia chorego, wykrycie chorób mogących utrudniać leczenie, a także określenie gatunku bakterii odpowiedzialnej za ewentualne zakażenie tkanki martwiczej i sprawdzenie, jakie antybiotyki będą skuteczne w zwalczaniu infekcji.
Mimo to konieczne jest wykonanie szeregu badań dodatkowych mających na celu ocenę ogólnego stanu zdrowia chorego, wykrycie chorób mogących utrudniać leczenie, a także określenie gatunku bakterii odpowiedzialnej za ewentualne zakażenie tkanki martwiczej i sprawdzenie, jakie antybiotyki będą skuteczne w zwalczaniu infekcji.
Cel leczenia
Celem leczenia jest ograniczenie obszaru martwicy (nieodwracalnego uszkodzenia tkanek) oraz zlikwidowanie zakażenia bakteryjnego w celu uniknięcia ciężkiego kalectwa oraz uratowania życia chorego.
Leczenie
Zalecenia ogólne
Leczenie zgorzeli prowadzi się zawsze w szpitalu, zwykle w oddziale chirurgicznym
Do czasu opanowania postępu martwicy i ewentualnego zakażenia wskazany jest wypoczynek w łóżku, a następnie stopniowy powrót do pełnej aktywności fizycznej
W przypadku wykonanej amputacji konieczna jest rehabilitacja ruchowa i pomoc psychologa
Podczas leczenia i w okresie rekonwalescencji wskazana jest dieta wysokokaloryczna i bogatobiałkowa, która przyspieszy odbudowę zniszczonych tkanek
Zaleca się wypijanie dużej ilości płynów, szczególnie w przypadkach przebiegających z wysoką gorączką, nawet do 7-8 szklanek płynu dziennie
Zaleca się przyjmowanie preparatów zawierających witaminy i niezbędne mikroelementy
Leczenie farmakologiczne
W ramach leczenia farmakologicznego zwykle stosuje się: Antybiotyki działające na wiele bakterii (tzw. antybiotyki o szerokim spektrum działania) – w celu likwidacji, ale także zapobiegania zakażeniu bakteryjnemu (w początkowym okresie leczenia podaje się niekiedy dwa, a nawet trzy różne antybiotyki, zwykle dożylnie)
Leki poprawiające przepływ krwi w naczyniach tętniczych i żylnych
Leki przeciwbólowe
Leki o działaniu przeciwzakrzepowym, zapobiegające rozwojowi zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego
Leczenie farmakologiczne
W ramach leczenia farmakologicznego zwykle stosuje się:
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne zgorzeli, zwłaszcza przypadków ciężkich i powikłanych, jest równie ważne jak leczenie farmakologiczne. Wykonuje się zwykle zabiegi polegające na usunięciu martwych tkanek. Niekiedy konieczne jest kilka takich zabiegów wykonywanych w miarę postępu zgorzeli w kilkudniowych odstępach czasu. Do zadań chirurgów należy także regularna zmiana opatrunków na objętych zgorzelą częściach ciała. W przypadkach powikłanych lub nie poddających się leczeniu niezbędna może być amputacja części lub nawet całej kończyny.
Podpis
Opracował
lek. med. Robert Olewiński
lek. med. Robert Olewiński
Nota prawna
Prezentowane strony mają charakter edukacyjny. Ogólne informacje na temat chorób i zasad postępowania w żadnym stopniu nie zastępują fachowej porady lekarskiej. Pomimo rygorystycznego przestrzegania ogólnie przyjętych zasad tworzenia serwisów medycznych ustalonych przez Health on the Net Foundation i weryfikacji prezentowanych treści przez uznane Autorytety medyczne, twórcy serwisu nie biorą żadnej odpowiedzialności, ani pośredniej ani bezpośredniej, za sposób wykorzystania i interpretowania informacji zawartych w serwisie.
Stosujemy się do standardu HONcode dla wiarygodnej informacji zdrowotnej -