29 marca 2024r.
Emedica.pl - Internetowy serwis dla Pacjentów
Emedica.pl - Internetowy serwis dla Pacjentów
 
Synonimy  ->
parkinsonizm, drżączka poraźna
Opis  ->
Jest to choroba ośrodkowego układu nerwowego manifestująca się zaburzeniami ruchowymi. Objawy narastają powoli (w ciągu kilku lat), a choroba ma stopniowy i długotrwały przebieg.
Objawy  ->
Pierwsze objawy występują zazwyczaj pomiędzy 50 a 60 rokiem życia. Początkowo występuje spowolnienie i niezgrabność w ruchach – objawy te mogą być wiązane ze zmianami reumatycznymi lub po prostu ze starszym wiekiem. Jednak po pewnym czasie mogą dołączać się zaburzenia równowagi lub trudności w wykonywaniu takich prostych czynności jak wstawanie z krzesła czy z łóżka.
Charakterystycznym objawem jest drżenie, które nasila się w spoczynku, zazwyczaj rozpoczynające się od jednej z kończyn górnych, obejmujące w dalszej kolejności kończynę dolną po tej samej stronie i w dalszej kolejności drugą połowę ciała.

Do innych objawów choroby należą:
  • Sztywność mięśni oraz spowolnienie i zubożenie ruchów; występują zaburzenia chodzenia (drobne kroki i pociąganie nogami) i równowagi, trudności w chodzeniu po schodach i we wstawaniu
  • Charakterystyczna sylwetka chorego (zgarbiona i pochylona)
  • Nienaturalny brak mimiki twarzy, patrzenie w jeden punkt i rzadkie mruganie (maskowata twarz)
  • Trudności w pisaniu i zmiana charakteru pisma
  • Zmiana głosu – mowa staje się monotonna, cicha i niewyraźna
  • Trudności w połykaniu

  • Wystąpienie przedstawionych powyżej objawów wymaga kontaktu z lekarzem, potwierdzenia rozpoznania choroby i rozpoczęcie leczenia.
    Przyczyny  ->
    W pewnych obszarach mózgu (w tzw. substancji czarnej w jądrach podstawy) wytwarzana jest substancja chemiczna o nazwie dopamina. Pełni ona rolę neuroprzekaźnika, który odpowiada za prawidłowe przewodzenie impulsów nerwowych, w szczególności związanych z napięciem mięśni i regulacją ruchów.
    Przyczyną choroby Parkinsona jest stopniowe zmniejszanie się ilości dopaminy w mózgu (wskutek obumierania komórek wytwarzających dopaminę).
    Bezpośrednie przyczyny choroby pozostają zazwyczaj nieznane, choć czasami mogą być następstwem miażdżycy, drobnych udarów, zapalenia mózgu, zatrucia manganem, ołowiem, tlenkiem węgla lub lekami, a także w efekcie urazów mózgu (tzw. encefalopatia pourazowa – np. u bokserów).
    Częstość występowania choroby Parkinsona w całym społeczeństwie określa się na 0,15%, natomiast w populacji osób powyżej 60 roku życia częstość występowania choroby wynosi około 1,6%. Rosnąca liczba osób w starszym wieku, a więc starzenie się społeczeństw, w przyszłości nieuchronnie doprowadzi do zwiększenia liczby chorych. W Polsce na chorobę Parkinsona cierpi od 60000 do 80000 osób, ale leczeniem objętych jest prawdopodobnie tylko połowa chorych z tej liczby.
    Zapobieganie  ->
    Nie są znane metody zapobiegania.
    Przebieg  ->
    Choroba Parkinsona ma przebieg postępujący, ale szybkość narastania objawów może być bardzo różna. Objawy ograniczone do jednej kończyny lub połowy ciała mogą utrzymywać się przez kilka miesięcy, a nawet lat. Także nasilenie objawów może być bardzo zróżnicowane.
    Choroba nie zagraża życiu, a ponieważ występuje zazwyczaj w starszym wieku, nie wpływa istotnie na przewidywaną długość życia.
    Po ustaleniu rozpoznania i zastosowaniu odpowiedniego leczenia farmakologicznego udaje się wyeliminować lub opanować większość objawów, co w decydujący sposób wpływa na jakość życia chorych.
    Powikłania  ->
  • Upadki i złamania
  • Zaparcia
  • Zapalenie płuc
  • Ograniczenie sprawności ruchowej
  • Nerwowowość lub depresja (powikłanie to wymaga odrębnego leczenia)

  • Objawy powodowane przez leki, takie jak: trudności w oddawaniu moczu, splątanie lub halucynacje wzrokowe wymagają szybkiego kontaktu z lekarzem.
    Badania  ->
    Chorobę rozpoznaje się na podstawie objawów, choć w początkowym okresie choroby może to być trudne. Badania dodatkowe mogą być konieczne do wykluczenia innych chorób. Potwierdzenie rozpoznania może stanowić pozytywny efekt leczenia lewodopą.
    Cel leczenia  ->
    Odpowiednio prowadzone leczenie pozwala ograniczyć lub zmniejszyć nasilenie dolegliwości i opóźnić o kilka lat wystąpienie nasilonych objawów choroby. Istotny element leczenia stanowi utrzymanie sprawności fizycznej.
    Leczenie  ->
    Zalecenia ogólne
    Choroba Parkinsona nie wymaga leczenia szpitalnego.
    W warunkach domowych należy zwrócić uwagę na ułatwienia ograniczające możliwość upadków i ułatwiające wstawanie i poruszanie się – poręcze przy schodach oraz w łazience i w toalecie, wysokie oparcia w fotelach, balustrady i specjalne oparcia do chodzenia („balkoniki”).
    Regularne, codzienne ćwiczenia gimnastyczne pomagają w utrzymaniu sprawności fizycznej, choć wskazane mogą być częstsze okresy odpoczynku. Zalecane są ćwiczenia mięśni mimicznych twarzy oraz głośne czytanie.
    Pomocna jest fizykoterapia. Sztywności mięśni można zapobiegać stosując ciepłe kąpiele i masaże.
    W przypadku zaburzeń w połykaniu zalecane są potrawy nie powodujące dolegliwości. Spożywanie potraw zawierających błonnik i wypijanie odpowiednich ilości płynów zapobiega zaparciom.
    Pomocne są także takie ułatwienia jak, np. zamki błyskawiczne i zapięcia na rzepy (zamiast guzików). Do golenia zaleca się stosowanie maszynek elektrycznych.

    Leczenie farmakologiczne
    Stosowane leki działają na kilka sposobów.
  • Lewodopa uznawana jest za tzw. „złoty standard” w leczeniu choroby Parkinsona. Jest ona prekursorem dopaminy, który przechodzi z krwi do mózgu (przekraczając barierę krew-mózg) i w mózgu jest przetwarzana w dopaminę. Działanie lewodopy jest jednak ograniczane przez enzymy, które poza mózgiem (obwodowo) przetwarzają ją w dopaminę i zmniejszają w ten sposób ilość leku docierającą do mózgu. Dlatego też stosuje się preparaty złożone zawierające lewodopę i inhibitor głównego enzymu metabolizującego lewodopę (tzw. inhibitor dekarboksylazy).
  • Leki „naśladujące” dopaminę (tzw. agoniści dopaminy). Mają one strukturę chemiczną bardzo podobną do dopaminy. Leki z tej grupy są częściej stosowane w późniejszych stadiach choroby (jako lek towarzyszący lewodopie, podawany w celu zmniejszenia narastających zaburzeń ruchowych i poprawy efektywności działania lewodopy). Leki nowej generacji (np. ropinirol czy pramipexol) mają inną budowę chemiczną i powodują mniej objawów niepożądanych w porównaniu z ich wcześniejszymi poprzednikami.
  • Leki zmniejszające rozkład dopaminy (inhibitory COMT i inhibitory MAO-B, np. selegilina).
  • Leki antycholinergiczne zmniejszające sztywność mięśniową i drżenie spoczynkowe. W trakcie leczenia mogą wystąpić objawy uboczne, takie jak suchość w ustach.

  • W trakcie leczenia choroby Parkinsona skuteczność leków zależy od ilości dopaminy, jaka jest jeszcze produkowana w substancji czarnej. Wiąże się z tym konieczność zmieniania leczenia na różnych etapach choroby. Dlatego też początkowo chorzy dobrze reagują klinicznie na lewodopę a objawy parkinsonowskie mogą być w pełni kontrolowane. Jednak w miarę upływu czasu, postępujący charakter choroby sprawia, że lewodopa staje się mniej skuteczna i coraz częściej pojawiają się okresy nasilenia objawów choroby. Występują nagłe wahania sprawności ruchowej: albo dobra, w pełni kontrolowana sprawność ruchowa albo nasilenie objawów i ograniczona (zmniejszona) aktywność ruchowa.
    Tempo rozwijania się i nasilania objawów choroby jest bardzo różne i nie można określić momentu, kiedy problemy ruchowe się pojawią. Zmiany częstości podawania i dawki leku, a także leczenie skojarzone (lewodopa w połączeniu z inhibitorami COMT, agonistami dopaminy czy z selegiliną) pozwalają zazwyczaj opanować narastające objawy choroby.
    Leczenie operacyjne  ->
    U chorych słabo reagujących na leczenie farmakologiczne można rozważyć zastosowanie leczenia chirurgicznego. Zabiegi te z reguły stosuje się u chorych z nasilonym drżeniem. Najczęściej wykonuje się palidotomię (zabieg polegający na przecięciu struktur w obrębie gałki bladej) lub talamotomię (zabieg, podczas którego niszczony jest niewielki obszar struktury mózgu zwanej wzgórzem) – pozwala to na zmniejszenia drżenia u około 80-90% chorych.
    Czynione są także próby z wszczepianiem stymulatorów (podobnych do sztucznego rozrusznika serca), co pozwala modelować aktywność upośledzonych struktur mózgu. Toczą się także badania, które mają ocenić skuteczność przeszczepiania tkanki płodowej do jąder podstawy w celu przywrócenia wytwarzania dopaminy.
    Podpis  ->
    Opracował
    lek.med. Jan Wilam

    Nota prawna


    Prezentowane strony mają charakter edukacyjny. Ogólne informacje na temat chorób i zasad postępowania w żadnym stopniu nie zastępują fachowej porady lekarskiej. Pomimo rygorystycznego przestrzegania ogólnie przyjętych zasad tworzenia serwisów medycznych ustalonych przez Health on the Net Foundation i weryfikacji prezentowanych treści przez uznane Autorytety medyczne, twórcy serwisu nie biorą żadnej odpowiedzialności, ani pośredniej ani bezpośredniej, za sposób wykorzystania i interpretowania informacji zawartych w serwisie.