21 listopada 2024r.
Opis
Jest to stan zapalny otrzewnej – cienkiej błony wyścielającej od wewnątrz jamę brzuszną oraz pokrywającej znajdujące się w niej narządy. Zapalenie rozwija się w wyniku zakażenia lub silnego podrażnienia otrzewnej.
Objawy
Zapalenie otrzewnej jest jedną z najgroźniejszych chorób znanych chirurgii, a jego objawy są zwykle bardzo dramatyczne.
Najczęstszym i podstawowym objawem jest ból zlokalizowany albo w określonej części jamy brzusznej, albo obejmujący ją w całości. Ból zwykle rozpoczyna się nagle, narasta i bardzo szybko staje się trudny do zniesienia. Niekiedy ból początkowo ma charakter przerywany (kolkowy); stopniowo jednak staje się ciągły, nasilając się przy każdym ruchu związanym z napinaniem mięśni brzucha. Chorzy z rozwiniętym zapaleniem otrzewnej zwykle starają się leżeć nieruchomo na plecach lub zgięci na boku, gdyż w tej pozycji ból staje się nieco mniejszy. Ból niekiedy promieniuje do pleców lub ramion
Gorączka (zwykle wysoka) i dreszcze
Osłabienie, zawroty głowy
Przyspieszona akcja serca
Obniżone ciśnienie tętnicze, blada, chłodna, czasem nienaturalnie spocona skóra (w przypadkach zaawansowanych)
Kontaktu z lekarzem wymaga:
Wystąpienie objawów mogących świadczyć o zapaleniu otrzewnej wymaga zawsze natychmiastowego kontaktu z lekarzem. Jest to sytuacja bezpośredniego zagrożenia życia i każda zwłoka może okazać się bardzo groźna w skutkach. Nie należy tracić czasu na próby leczenia chorego na własną rękę, lecz jak najszybciej przewieźć go do szpitala lub wezwać karetkę pogotowia.
Kontaktu z lekarzem wymaga:
Wystąpienie objawów mogących świadczyć o zapaleniu otrzewnej wymaga zawsze natychmiastowego kontaktu z lekarzem. Jest to sytuacja bezpośredniego zagrożenia życia i każda zwłoka może okazać się bardzo groźna w skutkach. Nie należy tracić czasu na próby leczenia chorego na własną rękę, lecz jak najszybciej przewieźć go do szpitala lub wezwać karetkę pogotowia.
Przyczyny
Choroba jest wynikiem nasilonego stanu zapalnego otrzewnej, która w warunkach prawidłowych jest całkowicie jałowa. Zapalenie rozwija się, gdy do wnętrza jamy brzusznej dostaje się obca dla organizmu treść, którą mogą być bakterie, ale także substancje znajdujące się normalnie w przewodzie pokarmowym, takie jak: sok żołądkowy, żółć, częściowo strawiony pokarm, krew, kał. Wszystkie te substancje oraz bakterie mogą się dostać do wnętrza jamy brzusznej w wyniku:
Pęknięcia lub przedziurawienia którejkolwiek części przewodu pokarmowego, między innymi zapalnie zmienionego wyrostka robaczkowego, wrzodu trawiennego żołądka lub dwunastnicy, zakażonego uchyłka jelita grubego lub pęcherzyka żółciowego
Urazu jamy brzusznej, na przykład w wyniku pchnięcia nożem lub postrzału
Ostrego zapalenia trzustki
Zapalenia przydatków u kobiet
Pęknięcia ciąży pozamacicznej
Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Podwyższone ryzyko wystąpienia zapalenia otrzewnej wiąże się między innymi z: Brakiem lub opóźnieniem leczenia wyżej wymienionych chorób
Niedawno przebytym zabiegiem operacyjnym w obrębie jamy brzusznej
Przewlekłym stosowaniem leków sterydowych, chemioterapeutyków lub leków immunosupresyjnych
Zaawansowaną niewydolnością wątroby
Chorobami przebiegającymi z obniżeniem ogólnej odporności organizmu
Stanami znacznego niedożywienia
Dializą otrzewnową
Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Podwyższone ryzyko wystąpienia zapalenia otrzewnej wiąże się między innymi z:
Zapobieganie
Podstawową metodą zapobiegania zapaleniu otrzewnej jest szybkie i prawidłowe leczenie wyżej wymienionych chorób.
Przebieg
Zapalenie otrzewnej można zwykle wyleczyć pod warunkiem jego szybkiego rozpoznania i rozpoczęcia prawidłowej terapii. W przypadkach gdy leczenie podjęto zbyt późno, dochodzi zwykle do rozwoju powikłań, które mogą być groźne dla zdrowia i życia chorego. Przebieg choroby i ryzyko zgonu ściśle zależą także od wieku chorego, jego stanu ogólnego, ewentualnych współistniejących schorzeń oraz od przyczyny zapalenia otrzewnej.
Powikłania
Większość z nich jest bardzo niebezpieczna i może prowadzić nawet do śmierci chorego:
Wstrząs
Zakażenie bakteryjne krwi (tak zwana posocznica lub sepsa)
Ostra niewydolność nerek lub wątroby
Zrosty otrzewnej – pasma bliznowatej tkanki łączącej narządy jamy brzusznej w nieprawidłowy sposób. Zrosty mogą być w późniejszym okresie przyczyną bólów brzucha, a nawet prowadzić do mechanicznej niedrożności przewodu pokarmowego
Badania
Podejrzenie zapalenia otrzewnej wymaga dokładnej i szybkiej diagnostyki prowadzonej zawsze podczas pobytu pacjenta w szpitalu. Niezwykle ważna dla prawidłowego rozpoznania przyczyny zapalenia otrzewnej jest szczegółowa rozmowa lekarza z pacjentem oraz jego dokładne badanie, łącznie z ustaleniem lokalizacji i charakteru bólu. W związku z tym często nie podaje się choremu silnych leków przeciwbólowych aż do czasu ustalenia ostatecznego rozpoznania. Spośród wielu badań dodatkowych najczęściej wykonuje się:
Morfologię oraz badania biochemiczne krwi (poziom elektrolitów, mocznika i kreatyniny w celu określenia funkcji nerek, białka, glukozy)
Regularny pomiar ciśnienia tętniczego krwi, częstości akcji serca oraz ilości wydalanego moczu (w tym celu często niezbędne jest założenie na jakiś czas cienkiej rurki, tak zwanego cewnika Foley’a, do pęcherza moczowego)
Zdjęcie rentgenowskie jamy brzusznej oraz klatki piersiowej
Ultrasonografię (usg) lub tomografię komputerową (TK, CT) jamy brzusznej
Niekiedy konieczne bywa tak zwane diagnostyczne nakłucie (punkcja) otrzewnej, kiedy to lekarz wkłuwa do wnętrza jamy brzusznej cienką igłę, aby pobrać krew, płyn lub inną substancję, która się w niej znajduje
Niekiedy konieczne bywa tak zwane diagnostyczne nakłucie (punkcja) otrzewnej, kiedy to lekarz wkłuwa do wnętrza jamy brzusznej cienką igłę, aby pobrać krew, płyn lub inną substancję, która się w niej znajduje
Cel leczenia
Celem postępowania lekarskiego jest ustalenie przyczyny zapalenia otrzewnej i jak najszybsze rozpoczęcie odpowiedniego leczenia, tak aby uchronić chorego przed wystąpieniem groźnych powikłań, szczególnie wstrząsu, posocznicy, niewydolności nerek i wątroby. W tym celu niezbędne jest stałe i dokładne kontrolowanie wielu parametrów życiowych i korygowanie leczenia odpowiednio do ich zmian, w związku z czym zapalenie otrzewnej leczone jest zawsze w szpitalu, najczęściej w oddziale chirurgicznym. Chorzy z ciężkimi postaciami choroby mogą wymagać kilkudniowego pobytu w oddziale intensywnej opieki medycznej.
Leczenie
Zalecenia ogólne
Leczenie zapalenia otrzewnej prowadzone jest zawsze w szpitalu, zaś jego charakter i czas trwania zależą od przyczyny i nasilenia choroby. Zwykle niezbędne jest kilkudniowe pozostanie w łóżku, zwłaszcza jeżeli planowany jest zabieg chirurgiczny. Ważnym elementem leczenia jest ścisła dieta w ostrym okresie choroby, kiedy to pacjenci otrzymują leki i płyny w postaci dożylnej. W miarę ustępowania choroby lub po ewentualnym zabiegu operacyjnym następuje stopniowy powrót do żywienia doustnego i normalnej diety. Po wyleczeniu ostrego zapalenia otrzewnej zwykle nie ma żadnych ograniczeń dotyczących diety, aktywności ruchowej lub pracy zawodowej.
Leczenie farmakologiczneCałkowite żywienie dożylne – podawanie tą drogą płynów, glukozy, elektrolitów, czasem także białka, tłuszczów, witamin
Antybiotyki w celu zapobiegania lub zwalczania zakażeń bakteryjnych
Leki przeciwbólowe, zwykle dopiero po ustaleniu rozpoznania a także po ewentualnym zabiegu operacyjnym
Leczenie zapalenia otrzewnej prowadzone jest zawsze w szpitalu, zaś jego charakter i czas trwania zależą od przyczyny i nasilenia choroby. Zwykle niezbędne jest kilkudniowe pozostanie w łóżku, zwłaszcza jeżeli planowany jest zabieg chirurgiczny. Ważnym elementem leczenia jest ścisła dieta w ostrym okresie choroby, kiedy to pacjenci otrzymują leki i płyny w postaci dożylnej. W miarę ustępowania choroby lub po ewentualnym zabiegu operacyjnym następuje stopniowy powrót do żywienia doustnego i normalnej diety. Po wyleczeniu ostrego zapalenia otrzewnej zwykle nie ma żadnych ograniczeń dotyczących diety, aktywności ruchowej lub pracy zawodowej.
Leczenie farmakologiczne
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne jest konieczne w większości przypadków zapalenia otrzewnej. Ma na celu usunięcie lub naprawę narządu, którego uszkodzenie doprowadziło do powstania choroby oraz usunięcie (wypłukanie) z wnętrza jamy brzusznej nieprawidłowej treści. W ciężkich przypadkach niezbędne może być nawet kilka zabiegów operacyjnych, zwykle wykonywanych co kilka dni.
Podpis
Opracował
lek. med. Robert Olewiński
lek. med. Robert Olewiński
Nota prawna
Prezentowane strony mają charakter edukacyjny. Ogólne informacje na temat chorób i zasad postępowania w żadnym stopniu nie zastępują fachowej porady lekarskiej. Pomimo rygorystycznego przestrzegania ogólnie przyjętych zasad tworzenia serwisów medycznych ustalonych przez Health on the Net Foundation i weryfikacji prezentowanych treści przez uznane Autorytety medyczne, twórcy serwisu nie biorą żadnej odpowiedzialności, ani pośredniej ani bezpośredniej, za sposób wykorzystania i interpretowania informacji zawartych w serwisie.
Stosujemy się do standardu HONcode dla wiarygodnej informacji zdrowotnej -