Pełzakowica, czerwonka pełzakowa

Amebiaza jest to choroba pasożytnicza wywołana przez pełzaka czerwonki (Entamoeba histolytica). Najwięcej zachorowań występuje w krajach tropikalnych i ciepłych, szczególnie wśród osób żyjących w złych warunkach sanitarnych. W Polsce chorują najczęściej osoby, które czasowo przebywały w miejscach o dużym ryzyku zakażenia.

Pierwsze objawy infekcji to krwawa biegunka (kilka do kilkunastu wypróżnień na dobę) oraz kurczowe bóle brzucha nasilające się po jedzeniu, pod wpływem stresów i wysiłków fizycznych. Po ustąpieniu ostrych objawów okresowo nawracają mniej nasilone dolegliwości brzuszne, zakażenie objawia się naprzemiennym występowaniem okresów zaparć i biegunek, wzdęciami oraz przemijającymi bólami brzucha. W przypadku, gdy proces chorobowy dotyczy również wątroby, występują rozpierające bóle w prawym podżebrzu, nasilające się przy wysiłku fizycznym oraz zmianie pozycji ciała. Bólom może towarzyszyć żółtaczka, utrata apetytu, gorączka, osłabienie, chudnięcie.

Kontaktu z lekarzem wymaga:
Wystąpienie wymienionych wyżej objawów, szczególnie u osób, które przebywały w krajach o dużym ryzyku zakażenia

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:

Silne, utrzymujące się bóle brzucha

Nasilona biegunka, osłabienie i odwodnienie

Wystąpienie żółtaczki

Pojawienie się wysypki na skórze

Postacie przetrwalnikowe pasożyta, tak zwane cysty, są wydalane z kałem. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową przez połknięcie cyst, przenoszonych przez brudne ręce, zanieczyszczony pokarm i wodę. Bezpośrednie zakażenie człowieka od człowieka występuje rzadko.
Połknięte pasożyty namnażają się i bytują w świetle jelita grubego. Enzymy produkowane przez pełzaka niszczą komórki błony śluzowej jelita, co prowadzi do powstania krwawiących owrzodzeń i biegunki. Przez uszkodzoną błonę śluzową pełzak może przedostawać się do krążenia. Komórki pasożyta wraz z prądem krwi przedostają się do drobnych naczyń krwionośnych i powodują ich zatkanie, tworząc tak zwane mikrozatory. Fragmenty tkanek pozbawione ukrwienia obumierają. Dochodzi w ten sposób do powstania licznych, małych ropni. Narządem najbardziej zagrożonym tym powikłaniem jest wątroba. Bardzo rzadko dochodzi do przedostania się pełzaka do innych narządów – skóry, płuc i układu nerwowego. U niektórych osób pełzak bytuje w świetle jelita, ale nie powoduje objawów choroby; mówimy wtedy o nosicielstwie.

W krajach tropikalnych należy:

Szczególnie przestrzegać zasad higieny osobistej, a szczególnie dokładnie myć ręce przed jedzeniem

Starannie myć warzywa i owoce i obierać je przed zjedzeniem

Pić wodę butelkowaną (wiadomego pochodzenia), a wodę z wodociągów do picia i mycia zębów gotować przez kilka minut

Zakażenie może mieć przebieg ostry lub przewlekły. Nie leczona choroba przechodzi w zakażenie przewlekłe, które zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań. Amebiaza wcześnie rozpoznana i właściwie leczona nie stanowi zagrożenia dla życia.

Przedziurawienie (perforacja) jelita i zapalenie otrzewnej

Guzy zapalne jelita

Przejście choroby w postać wątrobową, płucną lub mózgową

Podstawowe znaczenie ma badanie kału na obecność pasożytów. Ponadto w ostrym okresie choroby, gdy występuje krwawa biegunka, wykonuje się zwykle rektoskopię, czyli wziernikowanie odbytnicy. Jeśli lekarz podejrzewa ropień wątroby, może zlecić badanie ultrasonograficzne lub tomografię komputerową jamy brzusznej. W przypadku wątpliwości wykonuje się biopsję nieprawidłowego obszaru (najczęściej istnieje konieczność wykonania biopsji wątroby). Badania biochemiczne krwi, wykrywające obecność przeciwciał przeciw tym pasożytom, mogą potwierdzić rozpoznanie w trudnych przypadkach.

Celem leczenia jest eliminacja pasożytów z organizmu.

Zalecenia ogólne
Ostre postacie choroby i powikłania wymagają zwykle pobytu w szpitalu i przyjmowania płynów oraz leków w postaci dożylnej. Nosiciele mogą być leczeni w domu. W przypadku nasilonej biegunki stosuje się dietę kleikową, a następnie lekkostrawną (potrawy wyłącznie gotowane, z ograniczeniem tłuszczów) i normalną.

Leczenie farmakologiczne
Najczęściej stosowanie leki to metronidazol, tynidazol lub dehydroemetyna. Często stosuje się więcej niż jeden preparat, a leczenie może trwać kilka tygodni.

Leczenie operacyjne stosuje się w przypadku występowania ropni wątroby lub guzów zapalnych jelita.

Opracowała
dr n. med. Edyta Zagórowicz