Biegunka to oddawanie luźnego, płynnego lub półpłynnego stolca z częstością większą niż 3 razy na dobę. Ostra biegunka to taka, która trwa krócej niż 10 dni. Najczęściej jest związana z zakażeniem bakteryjnym, ale bywa też objawem innych chorób (patrz: biegunka).

Choroba objawia się bólami w dole brzucha, bolesnymi parciami na stolec i częstymi, luźnymi wypróżnieniami, którym może towarzyszyć gorączka.

Kontaktu z lekarzem wymaga:

Ciężka biegunka (kilkanaście i więcej wypróżnień na dobę) z towarzyszącym znacznym osłabieniem lub wymiotami

Gorączka powyżej 38°C

Utrzymywanie się biegunki powyżej 48 godzin

Nawracająca biegunka

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:

Zasłabnięcie w przebiegu biegunki

Kurcze mięśni, np. łydek

Zatrzymanie moczu

Stwierdzenie krwi lub ropy w kale

Najczęstszą przyczyną ostrej biegunki są zakażenia bakteryjne (gronkowce, niektóre odmiany pałeczki okrężnicy, pałeczka duru brzusznego lub czerwonki) i działanie toksyn bakteryjnych oraz wirusy i pasożyty jelitowe. Rzadziej biegunka jest następstwem działania leków, uczulenia lub objawem zwiększonego napięcia emocjonalnego.

Najważniejsze zasady to: mycie rąk przed jedzeniem, staranne mycie warzyw i owoców, unikanie nieświeżej żywności oraz takiej, która mogła być niewłaściwie przechowywana lub przygotowana (potrawy z budek, przyczep i straganów), picie wody tylko ze znanych i zbadanych źródeł. Żywność należy przechowywać pod przykryciem. Szczególną ostrożność należy zachować w podróży, zwłaszcza w krajach o ciepłym klimacie.

U większości chorych biegunka ustępuje samoistnie, bez pomocy lekarskiej.

Odwodnienie, szczególnie niebezpieczne u dzieci oraz osób w podeszłym wieku.

Badania wykonuje się przypadku przedłużającej się biegunki. Najpierw bada się kał w kierunku bakterii i pasożytów. Jeśli występuje krwawienie, może być konieczne wziernikowanie jelita grubego (kolonoskopia).

Celem leczenia jest zapobieganie odwodnieniu, w niektórych przypadkach stosuje się leczenie przeciwbakteryjne lub przeciwpasożytnicze.

Zalecenia ogólne
Leczenie łagodnej biegunki prowadzi się w domu. Podstawowe znaczenie ma picie dostatecznej ilości płynów w celu wyrównania utraty wody spowodowanej przez biegunkę. Najlepsza jest woda wysoko zmineralizowana lub zwykła przegotowana woda z domieszką soli kuchennej. Ponadto można pić herbatę ziołową lub rozcieńczony kisiel, natomiast powinno się unikać mleka, mocnej herbaty, kawy i alkoholu. W chwili, gdy zmniejszy się liczba wypróżnień, wprowadza się inne potrawy: kleik ryżowy, gotowane ziemniaki, bułki, jaja. Następnie zalecane są gotowany drób, ryby i jarzyny oraz stopniowy powrót do normalnej diety. Z jedzeniem surowych warzyw i owoców powinno się poczekać przynajmniej kilka dni.
Nie należy przyjmować środków zapierających bez konsultacji z lekarzem.
Przy ciężkim odwodnieniu oraz jeśli biegunce towarzyszą wymioty, może być konieczne leczenie szpitalne i dożylne uzupełnianie niedoboru płynów i elektrolitów.

Leczenie farmakologiczne
Lekarz może przepisać środki zapierające lub preparat zawierający specjalną mieszankę elektrolitów do sporządzania roztworu do picia.
Antybiotyki lub leki przeciwpasożytnicze stosuje się tylko w przypadku rozpoznania określonego zakażenia (na podstawie badania kału).

Opracowała
lek. med. Edyta Zagórowicz