Jest to ostry stan zagrożenia życia związany z niewydolnością krążenia, występującą nagle i szybko narastającą.

Największą dolegliwością jest silna duszność, która może nieznacznie ustępować w pozycji siedzącej. Duszność narasta bardzo szybko, utrudniony jest wdech i wydech, pacjent oddycha szybko, słyszalne są świsty i bulgotanie, czasem nawet bez przykładania słuchawki czy ucha do pleców pacjenta.
Do duszności dołączają się takie objawy, jak: niepokój, bladość skóry, zimny pot, sinica o różnym nasileniu i umiejscowieniu, niskie lub wysokie ciśnienie tętnicze krwi. Pojawiać się może również kaszel, na początku suchy, po pewnym czasie może dojść do odksztuszania pienistej wydzieliny podbarwionej krwią.

Kontaktu z lekarzem wymaga:
Pojawienie się któregokolwiek z powyższych objawów, któremu towarzyszy nagła, szybko narastająca duszność. Obrzęk płuc jest stanem zagrażającym życiu i nie powinno się zwlekać z wezwaniem pogotowia ratunkowego, najlepiej zespołu reanimacyjnego.

Do obrzęku płuc dochodzi, gdy krew znajdująca się w naczyniach płucnych nie może zostać przepompowana przez lewą komorę serca dalej do innych narządów organizmu. Zalegająca krew przedostaje się przez ścianę pęcherzyków płucnych do ich światła i uniemożliwia sprawną wymianę gazów w płucach. Pojawia się duszność.
Przyczyną obrzęku płuc jest najczęściej niewydolność lewej komory serca. Wywołana może być zawałem serca, poważnymi zaburzeniami rytmu serca, szybkim i dużym wzrostem ciśnienia tętniczego, zaawansowanymi wadami zastawek serca, zaostrzeniem przewlekłej niewydolności krążenia.
Obrzęk płuc może również być wywołany przez czynniki uszkadzające bezpośrednio pęcherzyki płucne - różnego rodzaju substancje toksyczne, np. środki ochrony roślin. Dochodzi wówczas do tzw. toksycznego obrzęku płuc.

Podstawowe znaczenie ma odpowiednie leczenie wszystkich chorób układu krążenia, które w swojej zaawansowanej postaci mogą doprowadzić do obrzęku płuc. Obrzęk płuc u pacjentów obciążonych chorobami układu krążenia może wywołać również jakakolwiek ostra lub przewlekająca się infekcja (grypa, przeziębienie, zapalenie płuc) - należy je intensywnie leczyć w przypadku zachorowania.

Pomimo bardzo nasilonych i niepokojących objawów odpowiednio leczony obrzęk płuc ustępuje dość szybko. Tym niemniej schorzenie, które doprowadziło do obrzęku płuc, wymaga zwykle dokładnej diagnostyki i leczenia, aby zapobiec ponownemu wystąpieniu tego powikłania.

Brak szybkiej i odpowiedniej pomocy lekarskiej może zakończyć się zgonem pacjenta. Przedłużający się, pomimo leczenia, obrzęk płuc może doprowadzić do zmęczenia mięśni odpowiedzialnych za oddychanie i spowodować konieczność zastosowania leków uspokajających i podłączenia pacjenta do respiratora.

Badania dodatkowe mają za zadanie wykrycie przyczyny wystąpienia obrzęku płuc. Są to:

EKG

echokardiografia serca

zdjęcie rentgenowskie płuc

badania laboratoryjne krwi

gazometria tętnicza (badanie zawartości we krwi tlenu i dwutlenku węgla)

Celem leczenia jest jak najszybsze zmniejszenie duszności i poprawienie utlenowania krwi pacjenta. Uzyskuje się to poprzez podawanie tlenu do oddychania, odwodnienie, gdyż nadmiar płynów obciąża serce i powoduje obrzęk. Istotne jest też polepszenie funkcji serca jako pompy.

Zalecenia ogólne
Leczenie powinno być prowadzane tylko i wyłącznie w warunkach sali intensywnego nadzoru lekarskiego.
Obowiązuje bezwzględny nakaz leżenia w łóżku; na początku obrzęku płuc (przy nasilonej duszności) wskazana może być pozycja siedząca lub półsiedząca.
Po opanowaniu obrzęku płuc powrót do poprzedniej aktywności powinien następować stopniowo.
W czasie trwania obrzęku nie powinno spożywać się żadnych posiłków ani napojów; można jedynie zwilżać usta.

Leczenie farmakologiczne
Stosuje się liczne leki - zwykle dożylnie w formie iniekcji ciągłego, powolnego wlewu. Rodzaj stosowanych leków zależy w pewnym stopniu od przyczyny obrzęku. Jeśli nastąpił on z powodu wzrostu ciśnienia tętniczego, stosuje się leki rozszerzające naczynia. W przypadku zaburzeń rytmu serca stosowane są leki przeciwarytmiczne lub wykonuje się kardiowersję elektryczną. W celu zmniejszenia ilości płynów zalegających w płucach stosuje się leki moczopędne, a w przypadku zbytniego spadku ciśnienia tętniczego podaje się leki powodujące jego wzrost.

Nie istnieje operacyjne leczenie obrzęku płuc, natomiast wykonuje się operacje w celu korekcji schorzeń, które doprowadziły do wystąpienia obrzęku płuc, takich jak zaawansowane wady zastawek serca lub zawał mięśnia serca (operacja wszczepienia pomostów naczyniowych).

Opracował
lek. med. Wiktor Kuliczkowski