Zaburzenia rytmu serca, nieregularne bicie (akcja) serca

Arytmia serca powstaje wskutek zaburzonego wytwarzania i przewodzenia impulsów elektrycznych przez odpowiednio wyspecjalizowane komórki znajdujące się w sercu. Przejawia się ona nierównymi odstępami czasowymi pomiędzy kolejnymi uderzeniami serca lub okresami nagłego przyśpieszenia lub zwolnienia rytmu serca. Zaburzenia te można łatwo stwierdzić samemu badając na przykład tętno na nadgarstku.
Należy zaznaczyć, że prawie wszyscy ludzie miewają od czasu do czasu nieregularne bicia serca, co wcale nie znaczy, że ich przyczyną są poważne schorzenia.

Dość często arytmie przebiegają bezobjawowo. W zależności od nasilenia i zaawansowania arytmii mogą pojawiać się takie objawy, jak: uczucie nagłego, silnego uderzenia serca, uczucie szybkiego miarowego lub niemiarowego bicia serca, uczucie wolnego miarowego lub niemiarowego bicia serca.
Do powyższych mogą dołączyć się takie objawy, jak: duszność, ból dławicowy za mostkiem, zawroty głowy, wymioty, oddanie dużej ilości moczu, nagłe zasłabnięcie lub utrata przytomności.

Kontaktu z lekarzem wymaga:
Jakakolwiek niemiarowość akcji serca, jeśli nawraca, a jej pojawieniu się towarzyszą wymienione powyżej objawy.

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:
Jeśli zaburzenia rytmu serca doprowadzają do utrat przytomności, nasilonej duszności lub bólów zamostkowych, kontakt z lekarzem powinien być natychmiastowy.

Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Na wystąpienie zaburzeń rytmu serca narażone są osoby, u których stwierdza się:

Schorzenia serca i układu krążenia: wady zastawkowe serca, kardiomiopatie, choroba niedokrwienna serca, zawał mięśnia serca, zapalenie mięśnia serca, zapalenie osierdzia, zapalenie wsierdzia, niewydolność krążenia

Zaburzenia endokrynologiczne: nadczynność lub niedoczynność tarczycy, przysadki mózgowej lub kory nadnerczy

Zaburzenia w składzie elektrolitowym krwi: zbyt duże lub zbyt małe stężenie potasu, sodu lub magnezu

Zaburzenia rytmu serca mogą pojawić się jako efekt uboczny stosowania różnych leków, również leków stosowanych przeciw zaburzeniom rytmu serca.
Do wystąpienia arytmii usposabia również:

Spożycie takich używek jak alkohol, kawa, herbata, narkotyki, napoje z zawartością kofeiny

Stres oraz przewlekłe zmęczenie

Odpowiednie leczenie schorzeń doprowadzających do wystąpienia arytmii serca jest właściwym sposobem jej zapobiegania. Należy również ograniczyć do minimum lub zrezygnować ze stosowania używek, okresowo badać skład elektrolitów we krwi, ściśle do zaleceń lekarskich stosować leki mogące doprowadzić do wystąpienia zaburzeń rytmu serca.

Przebieg choroby zależy od postępów i efektów leczenia choroby podstawowej, w wyniku której doszło do zaburzeń rytmu serca. Tym niemniej, większość zaburzeń rytmu serca można w sposób zadowalający kontrolować przy pomocy leczenia farmakologicznego lub operacyjnego (patrz niżej).

Powikłania zależą od nasilenia arytmii. Niegroźne arytmie o małym nasileniu nie niosą za sobą poważnych powikłań. W przypadku bardziej zaawansowanych zaburzeń rytmu może dojść do:

Utraty przytomności

Zatorów obwodowych w tym udaru mózgu (spowodowanych przez skrzepliny tworzące się w sercu w przypadku migotania przedsionków)

Niewydolności krążenia

Nagłej śmierci sercowej spowodowanej arytmiami groźnymi dla życia, jak częstoskurcz komorowy, migotanie komór czy asystolia.

Badanie dodatkowe mają na celu stwierdzenie: rodzaju arytmii, choroby, która ją spowodowała, monitorowanie jej przebiegu i skuteczności leczenia. Należą do nich:

EKG i EKG metodą Holtera

Echokardiografia

Morfologia i badania biochemiczne krwi

Cewnikowanie serca i pomiary elektrofizjologiczne

Pomiar hormonów tarczycy i innych

Celem terapii jest skuteczne leczenie choroby, która doprowadziła do wystąpienia arytmii, oraz eliminowanie zaburzeń rytmu odpowiednimi lekami lub zabiegami.

Zalecenia ogólne
Diagnostyka i początkowe leczenie powinny być przeprowadzone w warunkach szpitalnych. Aktywność fizyczna nie musi być ograniczana przy niegroźnych arytmiach, czasem jednak arytmia może być wywołana wysiłkiem fizycznym i być na tyle groźna dla życia, że konieczne jest ograniczenie aktywności. W przypadku występowania zawrotów głowy i omdleń, przeciwwskazana jest praca na wysokości oraz kierowanie pojazdami i maszynami (dźwigi, prasy).
Z diety powinny zostać wyeliminowane substancje zawierające kofeinę i alkohol.

Leczenie farmakologiczne
Istnieje wiele różnych grup leków antyarytmicznych. Stosuje się je w zależności od rodzaju arytmii i jej nasilenia. Czasem nie wystarcza stosowanie jednego leku w celu opanowania arytmii. Wtedy zwykle kojarzy się ze sobą leki z kilku grup. Oprócz leków stosuje się różne preparaty uzupełniające stwierdzane niedobory potasu lub magnezu.
W przypadku migotania przedsionków konieczne jest okresowe lub stałe stosowanie leków ograniczających krzepliwość krwi (tzw. antykoagulantów).

W przypadku nawracających groźnych dla życia arytmii, może okazać się konieczne wszczepienie na stałe specjalnych urządzeń mających za zadanie szybkie umiarowienie rytmu serca. Są to tzw. kardiowertery-defibrylatory. W przebiegu niektórych arytmii lub z powodu konieczności stosowania dużych dawek leków antyarytmicznych może okazać się konieczne wszczepienie stymulatora serca w celu zapewnienia odpowiedniej częstości akcji serca.
W przypadku niektórych arytmii (przy pomocy badania elektrofizjologicznego połączonego z cewnikowaniem serca) możliwe jest odnalezienie obszaru w mięśniu serca, w którym dochodzi do powstania arytmii. Umożliwia to jego całkowite zniszczenie i wyleczenie pacjenta.

Opracował
lek. med. Wiktor Kuliczkowski