Żółtaczka zakaźna, żółtaczka pokarmowa, żółtaczka wszczepienna

Jest to zapalenie wątroby spowodowane zakażeniem wirusowym. W Polsce najczęstsze rodzaje zapaleń wątroby to WZW A, WZW B oraz WZW C, rzadziej występują WZW D i WZW E. Nazwy pochodzą od rodzajów wirusów, które różnią się sposobem przenoszenia i ewentualnymi następstwami zakażenia. Wiele osób przechodzi zakażenie bezobjawowo.

Typowo zakażenie powoduje najpierw łagodne, niespecyficzne objawy, takie jak nudności, utrata apetytu, niekiedy wymioty oraz dolegliwości przypominające grypę (gorączka, bóle stawów, ogólne rozbicie). Na skórze może pojawić się przelotna wysypka. Po kilku dniach występują bóle brzucha w prawym boku, ściemnienie moczu, odbarwienie stolca (stolec ma wtedy kolor jasnoszary, podobny do gliny) i wreszcie, u niektórych chorych, zażółcenie skóry, któremu może towarzyszyć swędzenie.

Kontaktu z lekarzem wymaga:

Zażółcenie skóry

Żółtaczka zakaźna u członka rodziny

Bóle brzucha, mdłości, wymioty

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:

Szybko postępujące osłabienie u chorego z żółtaczką

Pojawienie się zaburzeń świadomości

Wirusy A i E są przenoszone drogą pokarmową, poprzez kontakt z kałem lub śliną osoby zakażonej (co może nastąpić w okresie wylęgania się choroby i przez 14 dni po wystąpieniu objawów), zakażoną wodą i żywnością. Niebezpieczne są surowe mięczaki.
Do zakażenia wirusem B i C najczęściej dochodzi poprzez kontakty seksualne z osobą zakażoną lub styczność z zakażoną krwią (przetoczenie zakażonej krwi, niedostatecznie wysterylizowany sprzęt medyczny). Do zakażenia noworodka przez matkę może dojść w trakcie porodu.
W niektórych przypadkach nie udaje się ustalić źródła zakażenia, częściej u chorych na WZW C.
WZW D występuje wyłącznie u osób zakażonych już wirusem B.

Zakażeniom przenoszonym drogą pokarmową zapobiega mycie rąk przed jedzeniem, staranne mycie warzyw i owoców, unikanie żywności, która mogła być niewłaściwie przechowywana lub przygotowana (potrawy z budek, przyczep i straganów), picie wody tylko ze znanych i zbadanych źródeł. Ponadto zaleca się unikanie zachowań związanych z ryzykiem zakażenia WZW B i C (przypadkowe kontakty seksualne, akupunktura, tatuaże i tym podobne).
W tej chwili dostępne są szczepionki przeciwko WZW A (wskazane, jeśli planuje się podróż w regiony, gdzie jest to bardzo rozpowszechnione zakażenie) oraz WZW B. Osobom, które miały bliski kontakt z chorym, podaje się niekiedy gotowe przeciwciała (tak zwane gammaglobuliny) przeciwko wirusowi, zapobiegające wystąpieniu choroby.
W Polsce podaje się szczepionkę przeciwko WZW B wszystkim noworodkom oraz dzieciom w 14 roku życia. Ponadto zaleca się szczepienie osób przed planowanym zabiegiem operacyjnym i cewnikowaniem serca, osób przewlekle chorych, które często korzystają z usług służby zdrowia, oraz samych pracowników służby zdrowia. Ponieważ jednak do zakażenia może dojść także w trakcie inwazyjnych badań diagnostycznych (np. gastroskopii), zabiegów stomatologicznych oraz operacji ze wskazań nagłych, zaszczepieni powinni być wszyscy.

Po 3-4 tygodniach choroby powraca zwykle apetyt, ustępuje osłabienie i żółtaczka. Do pełnego zdrowia dochodzi się w czasie kilku miesięcy. Po wyzdrowieniu jest się odpornym na dany rodzaj wirusa do końca życia. U części chorych (tylko u zainfekowanych WZW B lub C) zakażenie może przechodzić w przewlekłe zapalenie wątroby albo w postać bezobjawową, czyli nosicielstwo.

Niewydolność wątroby, śpiączka wątrobowa, a niekiedy również zgon

Przewlekłe zapalenie wątroby

U przewlekle zakażonych: marskość wątroby i rak wątroby

Najpierw na podstawie badań krwi ocenia się czynność wątroby i wykonuje testy serologiczne w celu potwierdzenia zakażenia wirusowego i wykrycia rodzaju wirusa. Przy przewlekłym zakażeniu dla ustalenia leczenia może być konieczna biopsja wątroby.

W ostrym WZW leczenie ma na celu ochronę wątroby oraz podtrzymanie sprawności organizmu. W przypadku zakażenia przewlekłego podaje się leki hamujące namnażanie się wirusa i odpowiedź zapalną organizmu.

Zalecenia ogólne
Leczenie prowadzi się w warunkach szpitalnych, również z powodu konieczności izolacji zakażonych. Jeśli choroba przebiega bez powikłań, pobyt w szpitalu trwa 4-6 tygodni. Nie ma swoistego leczenia WZW.
Leczenie polega na leżeniu i lekkostrawnej, bogatobiałkowej i ubogotłuszczowej diecie. Zaleca się częste posiłki o niewielkiej objętości.
W okresie choroby i rekonwalescencji absolutnie zakazane jest picie alkoholu.
Przez pierwsze tygodnie po ustąpieniu objawów należy znacznie ograniczyć aktywność fizyczną. Pełną sprawność odzyskuje się po kilku miesiącach.

Leczenie farmakologiczne
W przypadkach o bardzo ciężkim przebiegu podaje się kortykosteroidy dożylnie. W leczeniu zakażeń przewlekłych stosuje się interferon, rybawirynę oraz lamiwudynę.

Opracowała
lek. med. Edyta Zagórowicz