Atak serca, zawał

Zawałem serca nazywamy martwicę komórek mięśnia serca na określonym obszarze, wywołaną zamknięciem dopływu utlenowanej krwi.

W zawale serca charakterystyczny jest silny ból umiejscowiony najczęściej za mostkiem o charakterze pieczenia, ściskania, gniecenia, ucisku. Ból promieniuje do szyi, żuchwy, lewej ręki, do pleców, czasem do nadbrzusza. Ból nie ustępuje lub zmniejsza się tylko nieznacznie po nitroglicerynie podanej podjęzykowo. Do bólu dołączają się czasem duszności, silne pocenie, mdłości i wymioty, silny niepokój

Kontaktu z lekarzem wymaga:
Wystąpienie bólu opisanego powyżej jest bezwzględnym wskazaniem do pilnego wezwania pogotowia ratunkowego! Liczy się czas. Około 50% zgonów następuje w pierwszej godzinie zawału, stąd tak ważny jest jak najszybszy transport chorego do szpitala!

W 90% przypadków bezpośrednią przyczyną zawału jest calkowite zamknięcie światła tętnicy wieńcowej przez zakrzep,powstały na pękniętej blaszce miażdżycowej, zwężającej tętnice. Innymi przyczynami zawału może być skurcz naczynia wieńcowego lub groźne zaburzenia rytmu serca.

Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Zaawansowane zmiany miażdżycowe w ścianie naczyń wieńcowych spowodowane są:

Wysokim stężeniem cholesterolu we krwi

Nadciśnienie tętniczym

Paleniem papierosów

Cukrzycą

Stresem

Siedzącym stylem życia

Należy zlikwidować wszystkie czynniki ryzyka rozwoju miażdżycy wymienione powyżej, uprawiać regularnie sport, utrzymywać odpowiednią masę ciała, wyeliminować z diety tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, wzbogacić dietę o surowe owoce i jarzyny, mięso ryb i drobiu, pokarmy zawierające błonnik.

W przypadku szybkiego transportu do szpitala i niezwłocznego podjęcia leczenia udaje się zachować przy życiu większość pacjentów. Przy braku szybkiej pomocy, w większości przypadków zawał może zakończyć się śmiercią.
Po opanowaniu ostrej fazy zawału czas rekonwalescencji trwa minimum 2 tygodnie i może ulec wydłużeniu ze względu na powstałe powikłania i ciężkość zawału.

Badania dodatkowe mają na celu stwierdzenie zawału, określenie jego rozległości i zaawansowania. Wykonuje się badanie EKG, badanie echokardiograficzne, badanie stężenia we krwi enzymów pochodzących z uszkodzonego mięśnia serca.

Celem leczenia jest jak najszybsze udrożnienie zamkniętego zakrzepem naczynia i przywrócenie przepływu krwi w obszarze zawału. Dodatkowo leczy się ewentualne powikłania zawału.

Zalecenia ogólne
Konieczna jest bezwzględna hospitalizacja na oddziale intensywnego nadzoru lekarskiego i leżenie w łóżku. Do czasu przybycia pogotowia ratunkowego zakazane jest podejmowanie jakiegokolwiek wysiłku, gdyż zwiększa on zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen i pogłębia martwicę. Choremu należy zapewnić spokój i dostęp świeżego powietrza. Obowiązuje unieruchomienie w pozycji leżącej, a w przypadku obrzęku płuc (znaczna duszność, pienista wydzielina, rzężenia nad płucami)- pozycja siedząca z opuszczonymi kończynami dolnymi. Ewentualne uruchamianie pacjenta można rozpocząć nie wcześniej niż 3-4 dni od wystąpienia zawału. Aktywność fizyczna na czas leczenia i do kilku dni po nim powinna być ograniczona do leżenia w łóżku, potem siadania i po około tygodniu można pozwolić pacjentom wstawać i chodzić, jeśli zawał przebiegał bez powikłań. W innym przypadku czas powrotu do normalnej aktywności ulega wydłużeniu. Dieta powinna zawierać jak najmniejszą ilość tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, powinna być bogata w błonnik i uboga w sól kuchenną.

Leczenie farmakologiczne
Leczenie polega na zastosowaniu w ciągu 6 godzin od początku wystąpienia bólu leków rozpuszczających zakrzep. Stosuje się również leki przeciwbólowe, przeciwarytmiczne, nitroglicerynę rozszerzającą naczynia krwionośne, heparynę zapobiegającą ponownemu krzepnięciu krwi, diuretyki i leki z grupy ACE-I w przypadku rozpoczynającej się pozawałowej niewydolności krążenia.

W niektórych szpitalach istnieje możliwość wykonania w ostrej fazie zawału badania koronarograficznego uwidoczniającego miejsce, w którym doszło do zamknięcia naczynia wieńcowego. W niektórych przypadkach możliwe jest mechaniczne udrożnienie takiego naczynia w czasie badania.
W przypadku wystąpienia powikłań zawału, jak pęknięcie ściany serca, jedynym sposobem postępowania jest natychmiastowa operacja kardiochirurgiczna.

Opracował
lek. med. Wiktor Kuliczkowski