Zatorowością płucną nazywamy sytuacje, w której dochodzi do pełnego lub częściowego zamknięcia tętnicy płucnej lub jej odgałęzień przez zator. Zator może być zbudowany z zakrzepłej krwi, powietrza, fragmentów tkanki tłuszczowej, płynu owodniowego lub komórek nowotworowych.

Objawy występujące w zatorowości płucnej zwykle pojawiają się nagle i mają duże nasilenie. Są to:

Duszność i szybki, płytki oddech

Sinica

Szybkie bicie serca

Ból w klatce piersiowej

Kaszel

Krwioplucie

Pocenie się, uczucie lęku

Nagła utrata przytomności

Kontaktu z lekarzem wymaga:
Każda duszność, która wystąpiła nagle. Należy pamiętać, że w zatorowości płucnej nie zawsze występują wszystkie objawy wymienione powyżej, jak również ich nasilenie może być różne i zmieniać się w czasie trwania choroby.

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:
Silna duszność z kaszlem i krwiopluciem, a szczególnie nagła utrata przytomności, która może być jedynym objawem dużej zatorowości płucnej.

Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Zwiększonym ryzykiem wystąpienia zatorowości płucnej obarczone są:

Osoby z zakrzepowym zapaleniem żył i osoby z żylakami kończyn dolnych przez dłuższy czas unieruchomione w łóżku z powodu innych chorób

Osoby unieruchomione w łóżku po operacjach ortopedycznych, szczególnie stawu kolanowego i biodrowego

Osoby unieruchomione w łóżku po dużych operacjach w obrębie jamy brzusznej lub po operacji założenia by-passów i po transplantacjach

Osoby z chorobą nowotworową, w szczególności kobiety z nowotworem narządu rodnego

Kobiety po porodzie

Kobiety stosujące antykoncepcję doustną

Osoby otyłe

Osoby w podeszłym wieku

Osoby genetycznie predysponowane do zwiększonej krzepliwości krwi

Osoby z niewydolnością krążenia

Podstawą zapobiegania wystąpieniu zatorowości płucnej jest przeciwdziałanie tworzeniu się zakrzepów krwi w naczyniach żylnych, które są najczęstszą przyczyną wystąpienia tej choroby. U osób z ryzykiem takiej zatorowości, na przykład z dużymi żylakami kończyn dolnych zalecane jest regularne wykonywanie umiarkowanych wysiłków fizycznych, spanie z nogami nieznacznie uniesionymi np. na wałku z koca, stosowanie specjalnych rajstop/pończoch uciskowych mających za zadanie zmniejszenie zastoju krwi w żylakach. Inne działania zapobiegawcze to:

Zaprzestanie palenia tytoniu

Schudnięcie w przypadku osób otyłych

Stosowanie heparyny, czyli leku zmniejszającego krzepliwość krwi, w przypadku unieruchomienia w łóżku z powodów wymienionych powyżej

W przypadku szybkiego zgłoszenia się do lekarza, rozpoznania przyczyny zatorowości i rozpoczęcia leczenia możliwe jest pełne wyleczenie. Po wystąpieniu incydentu zatorowości istnieje konieczność zapobiegania pojawieniu się choroby w przyszłości.
W przypadkach szczególnie dużej zatorowości, gdy jej przyczyną są zatory z wód owodniowych po cesarskim cięciu czy fragmentów tkanki tłuszczowej po operacjach ortopedycznych, przebieg choroby może być ciężki i trudny do opanowania.

Zwykle wykonuje się następujące badania dodatkowe w celu potwierdzenia wystąpienia zatorowości płucnej i wykrycia jej przyczyny:

Scyntygrafia wentylacyjno-perfuzyjna płuc

Tomografia komputerowa klatki piersiowej (najlepiej spiralna)

Ultrasonografia serca

Gazometria krwi tętniczej

RTG klatki piersiowej

EKG

Ultrasonograficzne badanie żył kończyn dolnych

Flebografia

Celem leczenia jest rozpuszczenie zakrzepów, które doprowadziły do wystąpienia zatorowości płucnej i przeciwdziałanie ich tworzeniu się w przyszłości. Celem leczenia jest również zwalczanie chorób, które doprowadziły do wystąpienia zatorowości płucnej.

Zalecenia ogólne
W ostrym okresie choroby pacjent powinien być leczony w szpitalu, gdzie jest unieruchomiony w łóżku i leczony farmakologicznie.
Po ustąpieniu ostrych objawów choroby wskazany jest stopniowy powrót do poprzedniej aktywności fizycznej.
Dieta powinna być lekkostrawna, należy zaprzestać palenia papierosów, stosowania doustnych leków antykoncepcyjnych.

Leczenie farmakologiczne
Leczenie farmakologiczne zastosowane w początkowym okresie zatorowości płucnej ma na celu rozpuszczenie zatorów zakrzepłej krwi poprzez stosowane leków fibrynolitycznych. W celu zapobiegania tworzeniu się nowych zakrzepów stosuje się heparynę, najczęściej w postaci zastrzyków podskórnych, aby po około tygodniu rozpocząć leczenie doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi. Zaleca się ich stosowanie do 6-12 miesięcy od wystąpienia choroby, kontrolując okresowo parametry krzepnięcia krwi. U niektórych osób z nawracającymi zatorami w naczyniach płucnych może okazać się konieczne stosowanie w/w leków do końca życia.

W przypadku nawracających epizodów zatorowości płucnej spowodowanych zakrzepami powstającymi w żylakach kończyn dolnych stosuje się wszczepianie do żyły głównej dolnej specjalnych filtrów mających za zadanie zatrzymywanie zakrzepów i niedopuszczanie do ich umiejscowienia się w naczyniach płucnych.
W wybranych przypadkach masywnej zatorowości płucnej w wyspecjalizowanych ośrodkach wykonuje się operację embolektomii płucnej, w czasie której usuwany jest materiał zakrzepowy z naczyń płucnych.
W przypadku nasilającej się przewlekłej zatorowości płucnej możliwa jest również operacja nazywana trombendarterektomią płucną, w czasie której usuwane są zatory z naczyń płucnych razem z ich wyściółką.

Opracował
lek. med. Wiktor Kuliczkowski