Sztuczna elektrostymulacja serca

Wskazaniami do wszczepienia układu stymulującego serce, czyli tzw. stymulatora lub rozrusznika serca są ogólnie rzecz biorąc takie schorzenia układu przewodzącego impulsy w sercu, które doprowadzają do groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca, w tym najczęściej do tzw. wolnej akcji serca, czyli bradykardii. Wśród chorób, których metodą leczenia jest sztuczna elektrostymulacja należy wymienić:

Zespół chorego węzła zatokowego

Migotanie przedsionków z wolną akcją serca

Bloki w przewodzeniu impulsów elektrycznych pomiędzy przedsionkami i komorami serca nabyte podczas choroby lub wrodzone (dotyczy bloków przedsionkowo-komorowych trzeciego i niektórych postaci bloków przedsionkowo-komorowych drugiego stopnia)

Bloki w przewodzeniu impulsów elektrycznych w obrębie mięśnia komór serca współistniejące z blokami w przewodzeniu impulsów pomiędzy przedsionkami i komorami serca

Omdlenia, których leczenie farmakologiczne nie przyniosło rezultatów. Istnieją również inne wskazania do wszczepienia sztucznego stymulatora serca, takie jak:

Zaawansowana zastoinowa niewydolność krążenia

Kardiomiopatia ze zwężeniem drogi wypływu krwi z lewej komory
Oczywiście nie wszystkie postacie powyższych schorzeń automatycznie wymagają wszczepienia sztucznego stymulatora serca. Decyzję o wszczepieniu podejmuje się po wykonaniu szeregu badań dodatkowych, mających określić stopień zaawansowania zaburzeń rytmu, związane z nimi objawy i ich wpływ na jakość życia pacjenta.

Przeciwwskazaniem bezwzględnym jest brak zgody pacjenta. Pozostałe przeciwwskazania są względne i obejmują między innymi: ostrą infekcje z gorączką, stosowanie doustnych leków przeciwkrzepliwych, wysokie nadciśnienie (wartość skurczowa 200 mmHg i więcej).

Celem wszczepienia układu stymulującego serce jest zabezpieczenie pacjenta przed wystąpieniem groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca, głównie pod postacią zbyt wolnej akcji serca. W momencie, kiedy serce pacjenta zaczyna bić zbyt wolno, włącza się stymulator pobudzając serce do skurczu impulsami elektrycznymi z zaprogramowaną wcześniej częstością. Częstość z jaką pracuje stymulator może być zmienna lub ustalona na stałe. Innym celem wszczepienia stymulatora serca jest poprawa funkcji serca jako pompy w przypadku niewydolności krążenia.

Przed zabiegiem wszczepienia stymulatora pacjent jest na czczo przez 6 godzin. Ogolona i oczyszczona powinna być okolica pachy, gdyż przez żyłę odpromieniową wprowadza się najczęściej elektrodę układu stymulującego. Innym miejscem wprowadzenia elektrody jest żyła podobojczykowa. Zwykle podaje się łagodny środek uspokajający, znieczula miejsce nakłucia i miejsce późniejszego umieszczenia stymulatora pod skórą na mięśniu piersiowym większym.

Przez cały czas zabiegu pacjent przebywa w pozycji leżącej, jest przytomny. Zabieg rozpoczyna się od nakłucia odpowiedniej żyły, w celu wprowadzenia przez nią elektrody stymulatora.Następnie pod kontrolą obrazu rentgenowskiego przemieszcza się elektrodę do prawej komory serca w przypadku stymulatora jednojamowego lub dodatkowo drugą elektrodę do prawego przedsionka w przypadku stymulatora dwujamowego. Rodzaj stymulatora i rodzaj zastosowanej stymulacji zależy od schorzenia, które było wskazaniem do wszczepienia stymulatora. Przyjął się specjalny kod czteroliterowy, który informuje lekarza o rodzaju zastosowanej stymulacji. Kod ten jest wpisywany w specjalną książeczkę stymulatorową, którą otrzymuje pacjent po zabiegu i z którą powinien zgłaszać się na okresowe kontrole. Po odpowiednim umieszczeniu i zakotwiczeniu elektrody/elektrod w jamach serca podłącza się do nich sam stymulator, który w najnowszych modelach jest nie większy niż pudełko zapałek. Stymulator umieszcza się we wcześniej przygotowanej przestrzeni pod skórą pacjenta, a następnie całość zaszywa szwami chirurgicznymi.

Po zabiegu wszczepienia sztucznego stymulatora serca pacjent hospitalizowany jest przez 24 godziny. W tym czasie kontroluje się działanie stymulatora, wykonuje kontrolne zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej, monitoruje podstawowe parametry życiowe pacjenta. Szwy usuwa się po 8-10 dniach, następnie ustala się kolejną kontrolną wizytę w Poradni Stymulatorowej. Bateria wykorzystywana w sztucznych stymulatorach serca jest sprawna, w zależności od nasilenia pracy stymulatora, od kilku do 10-12 lat. Po tym okresie należy ją wymienić.

Opracował
lek. med. Wiktor Kuliczkowski